Zmiany w polskim systemie rachunkowości i audytu pod kątem dyrektywy CSR

1. Zmiany w ustawie o rachunkowości

Pierwsze znaczące zmiany dotyczą ustawy o rachunkowości. Wprowadzono szereg przepisów, które mają na celu pełniejsze dostosowanie polskiego prawa, szczególnie w zakresie sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstw.

Obowiązki raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju uległy rozszerzeniu. Teraz przedsiębiorstwa będą zobowiązane do ujawniania informacji niefinansowych dotyczących ochrony środowiska, zarządzania ryzykiem oraz kwestii społecznych i ładu korporacyjnego, co odpowiada na rosnące wymagania dotyczące ESG (Environmental, Social, Governance).

Zgodnie z nowymi przepisami, obowiązek raportowania dotyczącego zrównoważonego rozwoju (ESG) będzie dotyczył dużych firm, jednostek dominujących w dużych grupach kapitałowych, małych i średnich przedsiębiorstw notowanych na regulowanym rynku (z wyjątkiem mikroprzedsiębiorstw) oraz zależnych jednostek i oddziałów z siedzibą w państwie członkowskim UE, które spełniają określone warunki i kryteria dotyczące wielkości, gdy ich jednostka dominująca najwyższego szczebla lub jednostka samodzielna podlega przepisom prawa państw trzeciego.

Dodatkowo, wprowadzono nowe regulacje dotyczące grup kapitałowych, które modyfikują przepisy dotyczące sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych, dostosowując je do zmieniających się regulacji unijnych.

Wprowadzenie nowych obowiązków raportowania oznacza, że firmy będą musiały nie tylko monitorować swoje działania, ale także podejmować konkretne kroki w celu minimalizacji negatywnego wpływu na środowisko oraz poprawy warunków pracy swoich pracowników.

Warto również zauważyć, że wprowadzenie spójnych kryteriów raportowania może wspierać innowacje i zrównoważone praktyki w sektorze prywatnym. Firmy, które zainwestują w zrównoważony rozwój, mogą zyskać przewagę konkurencyjną, przyciągając świadomych konsumentów oraz inwestorów, którzy coraz częściej kierują się wartościami zrównoważonego rozwoju.

Jednakże, kluczowe będzie również zapewnienie odpowiednich narzędzi i wsparcia dla firm, zwłaszcza tych mniejszych, aby mogły dostosować się do nowych wymogów. Bez odpowiedniego wsparcia, istnieje ryzyko, że nowe regulacje mogą stać się obciążeniem, a nie bodźcem do pozytywnych zmian.

2. Zmiany w ustawie o biegłych rewidentach i firmach audytorskich

Usługi atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju będą świadczone wyłącznie przez biegłych rewidentów. Krajowa Rada Biegłych Rewidentów będzie odpowiedzialna za opracowanie nowego standardu świadczenia ww. usługi, który to będzie podlegał zatwierdzeniu przez Radę Agencji.

Ustawodawca zaostrzył również wymogi dotyczące niezależności biegłych rewidentów, wprowadzając dodatkowe zasady unikania konfliktu interesów i określając szczególne wymagania dla audytorów pracujących w firmach audytorskich.

Nie zapomniano także o edukacji biegłych rewidentów – zmieniono przepisy dotyczące kształcenia i doskonalenia zawodowego, wprowadzając nowe wymogi dotyczące kursów i szkoleń.

Najważniejsze zmiany w tym zakresie to:

1. Nowe wymogi dotyczące kursów: Wprowadzono obowiązek odbycia określonej liczby godzin szkoleń w ciągu roku, które muszą obejmować aktualne zagadnienia z zakresu rachunkowości, audytu oraz przepisów prawnych. Wymagana liczba godzin została zwiększona, co ma na celu zapewnienie, że biegli rewidenci są na bieżąco z nowymi regulacjami oraz praktykami.
2. Specjalizacja w obszarach tematycznych: Nowe przepisy wprowadziły konieczność wyboru specjalizacji, w ramach której biegli rewidenci muszą odbywać dodatkowe kursy. Specjalizacje mogą obejmować takie dziedziny jak audyt finansowy, audyt wewnętrzny, przestępczość gospodarcza czy zrównoważony rozwój.
3. Akredytacja instytucji szkoleniowych: Wprowadzono system akredytacji dla instytucji oferujących kursy i szkolenia dla biegłych rewidentów. Tylko te o wysokich standardach jakości będą mogły prowadzić programy edukacyjne, co ma na celu zapewnienie, że szkolenia są rzetelne i dostosowane do wymogów rynku.
4. Edukacja zdalna i hybrydowa: W odpowiedzi na rosnącą popularność nauki zdalnej, nowe przepisy umożliwiają biegłym rewidentom uczestniczenie w szkoleniach online, które muszą jednak spełniać określone standardy interaktywności i zaangażowania uczestników.
5. Ocena efektywności szkoleń: Wprowadzono nowe mechanizmy oceny efektywności odbytych szkoleń, które mają na celu analizę, czy nabyte umiejętności są wykorzystywane w praktyce. Biegli rewidenci będą zobowiązani do składania raportów dotyczących zastosowania wiedzy zdobytej podczas szkoleń w swojej pracy zawodowej.
6. Wymogi dotyczące etyki i odpowiedzialności zawodowej: Zwiększono nacisk na kształcenie w zakresie etyki zawodowej oraz odpowiedzialności biegłych rewidentów, co ma na celu zwiększenie zaufania do zawodu oraz poprawę jakości usług świadczonych przez audytorów.

3. Zmiany w nadzorze publicznym

Wprowadzono również zmiany, które mają na celu wzmocnienie roli organów nadzorujących. Nowe regulacje umożliwiają skuteczniejszy nadzór nad działalnością firm audytorskich oraz biegłych rewidentów, a także wprowadzają bardziej rygorystyczne sankcje za naruszenia.

Polska Agencja Nadzoru Audytowego (PANA) zyskała nowe kompetencje, które pozwolą na jeszcze lepsze kontrolowanie firm audytorskich oraz podejmowanie działań w przypadku wykrycia nieprawidłowości. Jak czytamy na stronie PANA: „Sprawozdania zrównoważonego rozwoju będą podlegać atestacji, a Agencja aktywnie uczestniczy i sprawuje nadzór nad przyjmowaniem w Polsce standardów atestacji tych sprawozdań. Odbywa się to poprzez dialog z Polską Izbą Biegłych Rewidentów, która wypracowuje obecnie rozwiązania pomostowe, które mają regulować sposób świadczenia usługi atestacji w okresie przejściowym, przed przyjęciem standardów unijnych. Standard unijny będzie wydany przez Komisję Europejską w IV kwartale 2026 r. Będzie on umożliwiał polskim podmiotom przeprowadzanie atestacji dającej ograniczoną pewność (limited assurance). W kolejnym etapie Komisja Europejska wyda do października 2028 r. standard atestacji dającej wystarczającą pewność (reasonable assurance)”.

4. Zmiany w innych ustawach

Ostatnia grupa zmian dotyczy innych ustaw związanych z kontrolą i nadzorem nad rynkiem finansowym. Wprowadzono zmiany, które mają na celu pełniejsze dostosowanie polskiego prawa do dyrektyw unijnych dotyczących sprawozdawczości i audytu.

Zmiany te obejmują także wzmocnienie przejrzystości w obszarze audytu finansowego, poprzez wprowadzenie bardziej szczegółowych regulacji dotyczących raportowania wyników audytów oraz dostępu do informacji publicznych na temat działalności firm audytorskich.

W wyniku tych zmian Polska staje się coraz bardziej zgodna z regulacjami Unii Europejskiej w zakresie rachunkowości, audytu i nadzoru. Nowe przepisy mają na celu poprawę transparentności oraz jakości usług audytorskich w zakresie raportowania ESG, co jest niezwykle istotne w kontekście dynamicznie zmieniającego się rynku finansowego. Warto śledzić rozwój sytuacji i dostosowywać się do nadchodzących zmian, aby być na bieżąco z nowymi obowiązkami i wymaganiami.

Więcej artykułów w tematyce ESG przeczytasz w Monitor CDK. Pobierz TUTAJ

Poznaj najbliższe szkolenia z zakresu ESG