Istnieje wiele czynników, od których zależy to, jak będzie przebiegała kontrola WIOŚ. Przykładowo, jeżeli inspektorzy WIOŚ przeprowadzają kontrolę interwencyjną po uzyskaniu informacji o uchybieniach, w pierwszej kolejności będą chcieli zweryfikować, czy faktycznie doszło do nieprawidłowości, a także – udokumentować stan faktyczny.

Inaczej będzie wyglądał przebieg kontroli planowej, która jak wiemy z poprzedniego artykułu jest kontrolą zapowiedzianą. Inspektorzy na początku przedstawią zakres kontroli, omówią listę niezbędnych dokumentów, które należy przygotować, a dopiero później lub nawet podczas kolejnej wizyty – dokonają oględzin zakładu.

W ustawie z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców znajdziemy szereg informacji na temat przebiegu kontroli przedsiębiorców, nie tylko z zakresu ochrony środowiska. W rozdziale 5 ww. ustawy znajdują się zapisy określające m.in. procedurę prowadzania kontroli, czas jej trwania, obowiązki kontrolowanego podmiotu, a także regulacje mające na celu ochronę przedsiębiorcy przed uciążliwością prowadzonych kontroli.

Ważne!

Analizując przepisy określone w rozdziale 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców dotyczące instrumentów prawnych chroniących kontrolowanego przedsiębiorcę, należy zauważyć, że część z nich będzie miała zastosowanie tylko w konkretnych sytuacjach. Jest to uzależnione od rodzaju prowadzonej kontroli. Przykładowo, w przypadku kontroli pozaplanowej przedsiębiorca nie otrzyma wcześniejszego zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli, nie ma również zastosowania ograniczenie czasu trwania kontroli oraz trwającej już kontroli innego organu. Dodatkowo, w przypadku kontroli prowadzonej przez WIOŚ w zakresie gospodarki odpadami wyłączeniu ulegają już wszystkie przepisy rozdziału 5 ww. ustawy.

Jak przebiega kontrola WIOŚ?

Przed rozpoczęciem kontroli w przedsiębiorstwie, inspektorzy zobowiązani są do okazania legitymacji służbowych i przedstawienia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli, w którym określony jest m.in. rodzaj i zakres kontroli, wyszczególnienie osób uczestniczących w kontroli oraz przewidywany termin jej zakończenia. Ponadto zobowiązani są, by poinformować przedsiębiorcę o przysługujących mu prawach i obowiązkach oraz dokonać wpisu w książce kontroli przedsiębiorcy.

Wyjątek stanowi kontrola interwencyjna, podczas której upoważnienie do kontroli może zostać doręczone przedsiębiorcy albo osobie przez niego upoważnionej w ciągu 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli.

Czynności kontrolne na terenie prowadzonej działalności powinny być wykonywane w obecności przedsiębiorcy lub osoby przez niego upoważnionej. Taką osobę przedsiębiorca wskazuje na piśmie. Właściciel firmy ma także prawo wyznaczyć pełnomocnika, który będzie reprezentował przedsiębiorcę i udzielał informacji podczas kontroli. W przypadku nieobecności przedsiębiorcy lub osoby przez niego upoważnionej, czynności kontrolne mogą być wykonywane w obecności innego pracownika przedsiębiorcy lub w obecności przywołanego świadka, którym powinien być funkcjonariusz publiczny, niebędący jednak pracownikiem WIOŚ.

Standardowa kontrola obejmuje oględziny miejsca prowadzonej działalności oraz weryfikację dokumentacji. Czasami zdarza się, że Inspekcja Ochrony Środowiska w trakcie kontroli pobiera do badań próby np. gleby, ścieków lub wykonuje pomiary hałasu.

W trakcie wizji lokalnej inspektorzy WIOŚ zapoznają się z procesem produkcyjnym oraz stosowanymi technologiami. Z pewnością sprawdzą również miejsca na terenie zakładu tj.:

• miejsca magazynowania odpadów;
• kotłownię oraz inne instalacje powodujące emisję zanieczyszczeń do powietrza;
• studnię przeznaczoną do poboru wody;
• teren wokół zakładu np. rowy, cieki wodne, zbiorniki wodne, do których odprowadzane są ścieki lub wody opadowe;
• urządzenie i instalacje służące ochronie środowiska np. osadniki, separatory, filtry, odpylacze, cyklony itd.;
• źródła emisji hałasu.

Oględziny zakładu pozwolą inspektorom ustalić, czy działalność jest prowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz warunkami wskazanymi w posiadanych przez zakład decyzjach administracyjnych, określających zakres korzystania ze środowiska. Przykładowo w trakcie wizji lokalnej inspektor będzie mógł zweryfikować, czy odpady są we właściwy sposób oznakowane oraz czy są magazynowane w miejscu określonym w posiadanej przez zakład decyzji odpadowej.

Z kolei do dokumentów, które są najczęściej sprawdzane przez inspektorów WIOŚ podczas kontroli należą:

• decyzje określające zakres korzystania ze środowiska np. pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, zezwolenie na zbieranie odpadów;
• dokumenty potwierdzające tytuł prawny do dysponowania nieruchomością lub instalacjami np. akt notarialny, umowa najmu, umowa kupna urządzeń;
• umowy na dostarczanie wody, odprowadzanie ścieków;
• karty ewidencji odpadów i karty przekazania odpadów wygenerowane z systemu BDO
• decyzje na gospodarowanie odpadami firm, którym przekazywane są odpady;
• faktury za odbiór i zagospodarowanie odpadów;
• wykaz zawierający zbiorcze zestawienie informacji o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat;
• ewidencja czasu pracy urządzeń, bilanse zużytych surowców, materiałów, paliw;
• faktury zakupu surowców, mediów (aby sprawdzić wiarygodność prowadzonych zestawień, złożonych sprawozdań);
• wyniki badań i pomiarów emisji np. badania jakości ścieków, pomiary hałasu do środowiska;
• potwierdzenia złożenia sprawozdań np. rocznego sprawozdania o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami, wykazu zawierającego zbiorcze zestawienie informacji o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat, raportu KOBiZE;
• zeszyty eksploatacji urządzeń i instalacji służących ochronie środowiska;
• certyfikaty potwierdzające uprawnienia osób wykonujących przeglądy, kontrole stanu technicznego urządzeń, kontrole szczelności klimatyzatorów;
• karty charakterystyki stosowanych substancji chemicznych;

Jeśli w toku kontroli inspektor uzna, że materiał dowodowy zebrany przez niego w trakcie oględzin lub podczas weryfikacji dokumentów nie jest wystarczający, aby udokumentować jakąś okoliczność lub nieprawidłowość, może przesłuchać każdą osobę w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego. Przesłuchiwanie takiej osoby następuje z jednoczesnym pouczeniem jej o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o której mowa w Kodeksie karnym.

Jakie uprawnienia posiada inspektor WIOŚ?

Przygotowując się do kontroli, warto zapoznać się z uprawnieniami, jakie przysługują inspektorom. Zgodnie z ustawą o Inspekcji Ochrony Środowiska przy wykonywaniu kontroli inspektor Inspekcji Ochrony Środowiska uprawniony jest do:

• wstępu przez całą dobę wraz z niezbędnym sprzętem:
• na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na których prowadzona jest działalność gospodarcza,
• do środków transportu,
• na teren niezwiązany z prowadzeniem działalności gospodarczej

• przeprowadzania niezbędnych pomiarów lub badań, w tym pobierania próbek lub wykonywania innych czynności kontrolnych, w tym z użyciem bezzałogowych statków powietrznych, w celu ustalenia na terenie kontrolowanej nieruchomości, w obiekcie lub jego części, w kontrolowanym środku transportu, stanu środowiska oraz oceny tego stanu w świetle przepisów o ochronie środowiska, a także warunków wykonywania działalności wpływającej na środowisko indywidualnie określonych w decyzjach administracyjnych;
• żądania wstrzymania ruchu lub uruchomienia instalacji lub urządzeń, w tym środków transportu oraz powstrzymania się od wykonywania innych czynności w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla przeprowadzenia badań, w tym pobrania próbek i wykonania pomiarów;
• oceny sposobu eksploatacji instalacji lub urządzeń, w tym środków transportu;
• oceny stosowanych technologii i rozwiązań technicznych;
• żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego przy jednoczesnym pouczeniu ich o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o której mowa w Kodeksie karnym;
• żądania okazania dokumentów, w tym dokumentów finansowych i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli;
• ustalania tożsamości osób oraz żądania okazania dokumentów niezbędnych do wymierzenia grzywny w drodze mandatu karnego lub sporządzenia wniosku o ukaranie;
• nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia przeciwko środowisku określone w przepisach odrębnych;
• oceny sposobu wykonywania pomiarów emisji, ilości pobranej wody oraz odprowadzanych ścieków przez jednostkę prowadzącą pomiary, w tym poprawności sposobu pobierania i analizy próbek;
• określenia składu morfologicznego odpadów w oparciu o wiedzę ekspercką.

Jeżeli przeprowadzenie niezbędnych pomiarów, w tym pobieranie próbek lub wykonanie innych czynności kontrolnych, wymaga specjalistycznej wiedzy lub umiejętności, wojewódzki inspektor ochrony środowiska może upoważnić do udziału w kontroli osobę niebędącą inspektorem, posiadającą taką wiedzę lub takie umiejętności.

Jakie obowiązki spoczywają na przedsiębiorcy?

Podczas kontroli przedsiębiorca ma obowiązek umożliwić inspektorowi dostęp na teren, na którym prowadzona jest działalność (lub inny, jeżeli zachodzi taka konieczność), przedłożyć wszelkie wymagane dokumenty oraz udzielić odpowiedzi na zadawane przez inspektora pytania. Przedsiębiorca jest również obowiązany posiadać w siedzibie firmy książkę kontroli przedsiębiorcy, która zawiera informacje o przeprowadzonych w przeszłości oraz prowadzonych obecnie kontrolach różnych instytucji.

Warto wiedzieć!

Przedsiębiorca nie może uniemożliwiać i utrudniać przeprowadzenia czynności kontrolnych. Gdy to zrobi, WIOŚ może zwrócić się do Policji o udzielenie pomocy. Policja z kolei ma obowiązek zapewnić bezpieczeństwo inspektorom, pomóc w ustalaniu tożsamości i przesłuchiwaniu osób, umożliwić inspektorom wejście na kontrolowany teren.

Dodatkowo, w ww. sytuacji WIOŚ może nałożyć na takiego przedsiębiorcę administracyjną karę pieniężną w wysokości od 10 000 zł do 100 000 zł.

Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy przedsiębiorca nie stawia się w wyznaczonym miejscu i czasie na wezwanie, uniemożliwia wstęp inspektorom na teren prowadzonej działalności lub jego części, a także – gdy nie przedkłada żądanych dokumentów.

Warto mieć świadomość tego, że czyn polegający na udaremnianiu lub utrudnianiu przeprowadzenia kontroli w zakresie ochrony środowiska stanowi przestępstwo, za które grozi kara pozbawienia wolności do lat trzech. W skrajnych przypadkach, gdy WIOŚ uzna, że postępowanie przedsiębiorcy nosi znamiona przestępstwa, może zawiadomić prokuraturę o możliwości popełnienia przestępstwa.

Prawa przedsiębiorcy

Każdy przedsiębiorca ma prawo wnieść sprzeciw, jeżeli jego zdaniem czynności kontrolne podejmowane przez inspektora WIOŚ nie są zgodne z prawem lub przekraczają posiadane przez niego kompetencje. Przedsiębiorca powinien przedłożyć wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska pismo w tej sprawie wraz z odpowiednim uzasadnieniem maksymalnie w terminie 3 dni roboczych od dnia rozpoczęcia kontroli.

Ile może trwać kontrola?

Jednym z instrumentów mających chronić przedsiębiorcę przed uciążliwością związaną z prowadzonymi przez organy administracji kontrolami, jest ograniczenie czasu trwania kontroli. W ustawie z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców określone zostały limity czasowe kontroli, uzależnione od rodzaju przedsiębiorcy. Zgodnie z treścią tej regulacji, czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać:

- 12 dni dla mikroprzedsiębiorców,

- 18 dni dla małych przedsiębiorców,

- 24 dni dla średnich przedsiębiorców,

- 48 dni dla pozostałych przedsiębiorców.

Co istotne, ww. limity odnoszą się do kontroli podejmowanych przez jeden organ administracji. Oznacza to, że jeśli w danym roku u przedsiębiorcy odbyła się kontrola Państwowej Inspekcji Pracy, która wykorzystała ww. limit dni, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby w tym samym roku kontrolę rozpoczął WIOŚ, jako że ten limit przysługuje mu niezależnie od czasu kontroli innych organów.

Dodatkowo w tym miejscu mogą pojawić się wątpliwości, w jaki sposób liczyć czas kontroli. Mogłoby się wydawać, że to po prostu okres od dnia rozpoczęcia kontroli do dnia jej zakończenia, ale tak nie jest. Generalnie przyjmuje się, że jest to liczba dni, w których inspektorzy WIOŚ faktycznie prowadzili czynności kontrolne na terenie zakładu przedsiębiorcy.

Autor: Dawid Nawrocki

Magister inżynier ochrony środowiska ze specjalizacją technika i technologie w ochronie środowiska, absolwent Uniwersytetu Opolskiego. Specjalizuje się w doradztwie i outsourcingu w obszarze ochrony środowiska, koncentrując się na gospodarce odpadami.

Doświadczenie zawodowe obejmuje nadzór nad prawidłową realizacją obowiązków środowiskowych w dużych zakładach produkcyjnych, a także prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów prawa dotyczących ochrony środowiska przez przedsiębiorstwa jako wieloletni pracownik Inspekcji Ochrony Środowiska.

W trakcie pracy w urzędzie uczestniczył w licznych szkoleniach poświęconych tematyce gospodarki odpadami oraz przestępczości środowiskowej, a także byłem ich prelegentem. Brał również udział w grupach roboczych i zespołach, pracujących nad zagadnieniami związanymi z gospodarką odpadami.

Obecnie prowadzi działalność „Okiem Inspektora Doradztwo Środowiskowe Dawid Nawrocki”, oferując przedsiębiorcom wsparcie merytoryczne w prowadzeniu własnego biznesu w zgodności z przepisami ochrony środowiska.

Prywatnie pasjonat geopolityki, historii, lubii podróże oraz kulinaria.

Więcej artykułów z zakresu ochrony środowiska przeczytasz w Monitor CDK. Pobierz TUTAJ

Masz pytania? Skontaktuj się z nami!

tel: 22 299 23 23
email: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Poznaj najbliższe szkolenia z zakresu ESG