Podstawą prawną, w oparciu o którą Państwowa Inspekcja Pracy dokonuje kontroli podmiotów w zakresie w niej wskazanym, jest art. 10 ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1614, z późn. zm.).

Kontrola w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy i ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

Zgodnie z ustawą, do zadań Państwowej Inspekcji Pracy w tym zakresie należy:

• nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad BHP, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych;
• kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz kontrola przestrzegania obowiązku:
• informowania powiatowego urzędu pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności,
• opłacania składek na Fundusz Pracy,
• dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru,
• prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
• prowadzenia działalności przez podmioty wskazane w art. 18c ustawy o promocji zatrudnienia, czyli przez podmioty, od których nie wymaga się wpisu świadczenia usług na rzecz bezrobotnych i poszukujących pracy do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia, zgodnie z warunkami określonymi w konkretnych przepisach ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
• kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców.

Nadzór i kontrola zapewnienia odpowiednich warunków pracy osobom zatrudnionym na innej podstawie niż stosunek pracy

Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy w tym obszarze należy nadzór i kontrola zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom zatrudnionym na innej podstawie niż stosunek pracy, tj.:

• osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osobom wykonującym na własny rachunek działalność gospodarczą w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub przedsiębiorcę niebędącym pracodawcą, na którego rzecz praca jest świadczona;
• przez podmioty organizujące pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy, w ramach prac społecznie użytecznych;
• osobom przebywającym w zakładach karnych i zakładach poprawczych, wykonującym pracę, a także żołnierzom w służbie czynnej, wykonującym powierzone im prace,
• studentom i uczniom niebędących pracownikami a odbywających zajęcia na terenie pracodawcy.

Kontrola obowiązku wypłacania wynagrodzenia osobom zatrudnionym na innej podstawie niż stosunek pracy

W tym zakresie Państwowa Inspekcja Pracy kontroluje prawidłowość wypłacania wynagrodzeń osobom zatrudnionym na innej podstawie niż stosunek pracy w wysokości wynikającej z minimalnej stawki godzinowej określonej w przepisach ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

Kontrola przestrzegania przepisów o ograniczeniu handlu w niedziele i święta

Państwowa Inspekcja Pracy uprawniona jest także do kontroli przestrzegania przepisów ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, w zakresie powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu lub wykonywania czynności związanych z handlem w placówkach handlowych.

Kontrola spełniania przez pracodawców obowiązków wynikających z przepisów o PPK

Zgodnie z ustawą, w zakresie zadań Państwowej Inspekcji Pracy mieści się również kontrola spełniania przez pracodawców obowiązków wynikających z ustawy z dnia 4 października 2018 roku o pracowniczych planach kapitałowych, w szczególności dotycząca obowiązku zawierania umów o prowadzenie PPK i umów o zarządzanie PPK oraz dokonywania wpłat do PPK.

Kontrola przestrzegania przepisów o emeryturach pomostowych

W tym zakresie Państwowa Inspekcja Pracy może dokonywać kontroli wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, oraz kontroli ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w kontekście ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych.

Pozostałe uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie nadzoru i kontroli

• Kontrola przestrzegania przepisów zawartych w ustawie z dnia 28 lipca 2023 roku o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym oraz w ustawie z dnia 10 czerwca 2016 roku o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług.
• Kontrola w zakresie spełniania przez wyroby wymagań, w tym dotyczących BHP (kontrola spełniania przez wyroby wymagań, kontrola w zakresie stwarzania przez wyroby zagrożenia oraz kontrola w zakresie niezgodności formalnych, w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 roku o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku, w odniesieniu do wyrobów przeznaczonych do stosowania u pracodawców, z wyłączeniem wyrobów podlegających kontroli innych właściwych organów nadzoru rynku w rozumieniu wyżej wymienionej ustawy, oraz prowadzenie postępowań w tych sprawach; kontrola wyrobów wprowadzanych do obrotu lub oddanych do użytku pod względem spełniania przez nie zasadniczych lub innych wymagań dotyczących BHP, określonych w odrębnych przepisach).
• Nadzór nad przestrzeganiem warunków stosowania chemikaliów i substancji chemicznych.
• Kontrola przestrzegania wymagań BHP określonych w przepisach o organizmach genetycznie zmodyfikowanych.
• Kontrola spełniania obowiązków przewidzianych w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne.

Poznaj najbliższe szkolenia z kadr i płac