Rada UE przyjęła w dniu 24 maja 2024 r. dyrektywę w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw  w zakresie zrównoważonego rozwoju (Corporate Sustainability Due Diligence Directive, CSDDD).  Państwa członkowskie mają dwa lata na wdrożenie przepisów dyrektywy.

CSDDD zakłada wprowadzenie obowiązku należytej staranności dla określonych grup przedsiębiorstw w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom prowadzenia działalności biznesowej w zakresie praw człowieka i środowiska.

Przyjęcie dyrektywy CSDD zwieńczyło około czteroletni proces wypracowania regulacji

Proces ten został rozpoczęty zapowiedzią opracowania dyrektywy dotyczącej należytej staranności przedsiębiorstw przez Komisarza ds. Sprawiedliwości Didiera Reyndersa w kwietniu 2020 r. Pierwszy projekt dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw został przedstawiony przez KE 23 lutego 2022 r. w odpowiedzi na inicjatywę ustawodawczą PE z 10 marca 2021 r. Następnie prace toczyły się na forum Grupy roboczej Rady UE ds. Prawa Spółek i zakończyły się przyjęciem przez Radę UE 1 grudnia 2022 r. podejścia ogólnego (kompromisowego) ws. dyrektywy CSDD. Odmienne stanowisko PE wobec niektórych przepisów projektu dyrektywy, przyjęte 1 czerwca 2023 r., było następnie przedmiotem trilogów politycznych między PE, Radą i KE. Dnia 15 grudnia 2023 r. został ogłoszony  kompromis polityczny tych trzech instytucji w zakresie ramowego tekstu projektu. Dalsze uwagi państw, uwzględnione przez Prezydencję, znalazły odzwierciedlenie w kolejnym, finalnym tekście kompromisowym, który został przegłosowany 15 marca 2024 r. na posiedzeniu COREPER i następnie został przyjęty przez PE 24 kwietnia 2024 r. w głosowaniu plenarnym.

Na ostatnim etapie prac nad dyrektywą wprowadzono istotne zmiany, które dotyczyły progów obowiązywania dyrektywy, co spowodowało zmniejszenie liczby przedsiębiorstw objętych obowiązkami z niej wynikającymi oraz wydłużenie terminów wejścia przepisów w życie.

Trwają prace nad finalną, polską wersją językową dyrektywy. Treść Dyrektywy CSDDD w j. angielskim została zamieszczona w sekcji "Materiały" na dole strony.

Co się zmieni po wprowadzeniu dyrektywy?

• wprowadzony zostanie obowiązek należytej staranności w odniesieniu do poszanowania praw człowieka i kwestii środowiskowych dla określonych grup przedsiębiorstw;
• obowiązkowa należyta staranność w celu ograniczania negatywnych skutków będzie odnosiła się do działalności własnej przedsiębiorstw, działalności jednostek zależnych oraz do tzw. łańcucha działalności („chain of activities” – pojęcie będące kompromisem pomiędzy „łańcuchem wartości”, a „łańcuchem dostaw”);
• zwiększy się odpowiedzialność i rozliczalność przedsiębiorstw za negatywne skutki prowadzonej przez nie działalności;
• poprawi się dostęp do środków ochrony prawnej dla osób i podmiotów dotkniętych negatywnymi skutkami, powstałymi w wyniku działalności przedsiębiorstw;
• przedsiębiorstwa będą ponosiły odpowiedzialność cywilną za negatywne skutki, pod pewnymi warunkami, a także będą podlegały karom pieniężnym za naruszenie obowiązków w zakresie należytej staranności.

Przedsiębiorstwa objęte dyrektywą

Dyrektywa będzie dotyczyć przedsiębiorstw z krajów UE, ale także przedsiębiorstw spoza UE. Zgodnie z art. 2  CSDDD podmioty utworzone zgodnie z prawem kraju członkowskiego UE, które będą objęte regulacją, można podzielić na  grupy:

1. przedsiębiorstwa, które w ostatnim roku obrotowym, za które zostało lub powinno zostać sporządzone roczne sprawozdanie finansowe, zatrudniały średnio ponad 1000 pracowników, a ich przychody netto ze sprzedaży w skali światowej przekraczały 450 mln EUR;
2. przedsiębiorstwa, które same nie osiągnęły progów wskazanych powyżej, ale były najwyższą spółką dominującą („ultimate parent company") w grupie, która osiągnęła te progi;
3. przedsiębiorstwa, które same zawarły lub są najwyższą spółką dominującą grupy, która zawarła z niezależnymi spółkami zewnętrznymi umowy franczyzowe lub licencyjne w UE w zamian za opłaty licencyjne wynoszące ponad 22,5 mln EUR, jeżeli umowy te zapewniają wspólną tożsamość, wspólną koncepcję biznesową i stosowanie jednolitych metod prowadzenia działalności.

W przypadku przedsiębiorstw spoza UE kryterium podlegania przepisom dyrektywy nie opiera się na liczbie pracowników, jest związane z generowanym obrotem netto w UE i w podobny sposób odnosi się do spółek dominujących, umów franczyzowych i licencyjnych.  

Wprowadzono stopniowe podejście do stosowania zasad określonych w dyrektywie (art. 30 dot. transpozycji). W pierwszej kolejności przepisy będą miały zastosowanie, po 3 latach od wejścia w życie dyrektywy, do największych przedsiębiorstw z UE, które zatrudniają ponad 5000 pracowników i odnotowały w ostatnim roku finansowym obrót netto w skali świata w wysokości ponad 1 500 mln EUR. W przypadku przedsiębiorstw spoza UE obowiązywał będzie obrót netto wygenerowany w UE w wysokości ponad 1 500 mln EUR.  Po 4 latach od wejścia w życie dyrektywy, progi odnoszące się do przedsiębiorstw unijnych objętych dyrektywą będą wynosić 3000 pracowników i 900 mln EUR światowego obrotu netto. Po 5 latach przepisy dyrektywy obejmą przedsiębiorstwa o najniższych progach wskazanych w art. 2 CSDDD.

Małe i średnie przedsiębiorstwa nie będą bezpośrednio objęte przepisami dyrektywy, ale wejście w życie CSDDD będzie miało również oddziaływanie na sektor MŚP.

Z punktu widzenia interesów polskich przedsiębiorców istotne jest to, że dyrektywa ujednolica i porządkuje rozdrobnione krajowe legislacje odnoszące się do należytej starannosci (w tym istniejące we Francji i Niemczech). Przepisy te miały wpływ na polskich przedsiębiorców zaangażowanych w relacje biznesowe z podmiotami zobowiązanymi na gruncie przepisów krajowych, a jednodcześnie polskie przedsiębiorstwa pozostawały bez wsparcia zapewnianego przez CSDDD w postaci działań wspierajacych ze strony KE i państw członkowiskich. Dyrektywa ustanawia długo wyczekiwany porządek oraz równowagę pomiędzy europejskimi przedsiębiorcami (tzw. level playing field).

Obowiązki przedsiębiorstw

Zgodnie z założeniami projektu dyrektywy przedsiębiorstwa będą miały obowiązek m.in.:

• uwzględniania należytej staranności w polityce przedsiębiorstw i zarządzaniu ryzykiem (art. 5),
• identyfikacji, oceny i priorytetyzacji faktycznych i potencjalnych negatywnych skutków (art. 6 i 6a),
• zapobiegania potencjalnym negatywnym skutkom (art. 7),
• wstrzymania faktycznych negatywnych skutków (art. 8) oraz podejmowania działań naprawczych (art. 8c),
• znaczącego angażowania interesariuszy w procesie należytej staranności (art. 8d),
• wdrożenia procedur skargowych umożliwiających złożenie skarg w przypadku uzasadnionych obaw dotyczących faktycznych lub potencjalnych negatywnych skutków w działalności przedsiębiorstw (art. 9),
• monitorowania skuteczności i adekwatności podejmowanych działań w zakresie należytej staranności (art. 10),
• publikowania na stronie internetowej przedsiębiorstwa sprawozdania rocznego w odniesieniu do kwestii objętych dyrektywą (art. 11),
• przyjęcia i realizacji planu transformacji na rzecz łagodzenia zmian klimatycznych (art. 15).

Artykuł 22 CSDDD reguluje odpowiedzialność cywilną przedsiębiorstw za szkody, które powstaną w wyniku negatywnych skutków działalności biznesowej.

Nadzór ze strony państwa

Zarówno Komisja Europejska, jak i państwa członkowskie będą wdrażać szereg działań wspierających przedsiębiorstwa we wdrażaniu dyrektywy CSDD, takich jak prowadzenie helpdesków, wydawanie wytycznych dotyczących różnych aspektów wdrażania należytej staranności, w tym modelowych klauzul umownych, prowadzenie dedykowanych stron internetowych.

Państwa członkowskie będą zobowiązane także do powołania odpowiednich organów nadzorczych (art. 17), które będą mogły m.in. (art. 18):

• wszcząć postępowanie wyjaśniające z urzędu,
• przeprowadzać inspekcje,
• wyznaczać przedsiębiorstwom odpowiednie terminy na podjęcie działań naprawczych,
• nakazać zaprzestania naruszeń przepisów krajowych przyjętych na podstawie dyrektywy oraz podjęcia działań naprawczych,
• nałożyć kary pieniężne na przedsiębiorstwa (art. 20).

Czym jest należyta staranność według wytycznych międzynarodowych i jakie narzędzia wspierające są dostępne dla przedsiębiorstw?

Zagadnienie należytej staranności (due diligence) w działalności przedsiębiorstw w odniesieniu do praw człowieka zostało zdefiniowane w przyjętych w 2011 r. Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka.

W tym samym roku definicję należytej staranności, rozumianej jako proces oparty na analizie ryzyka, uwzględniany w ramach odpowiedzialnego prowadzenia działalności biznesowej (responsible business conduct, RBC) wprowadziła OECD w Wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych. Dokument ten został zaktualizowany w czerwcu 2023 r. m.in. pod kątem spójności z aktualnymi pracami regulacyjnymi w UE i nosi obecnie nazwę Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych dotyczące odpowiedzialnego prowadzenia działalności biznesowej (Wytyczne OECD).

W 2018 r. OECD wypracowała szczegółowe Wytyczne OECD dotyczące należytej staranności w odpowiedzialnym prowadzeniu działalności biznesowej, które stanowią praktyczne wsparcie dla przedsiębiorstw we wdrażaniu Wytycznych OECD i zasad odpowiedzialnego biznesu w ogóle. Zawierają wyjaśnienia, wskazówki i przykłady ilustrujące należytą staranność.

Zgodnie z podejściem zaproponowanym przez ONZ i OECD należyta staranność jest procesem, który przedsiębiorstwa powinny przeprowadzać w celu identyfikacji faktycznych i potencjalnych negatywnych skutków prowadzonej przez siebie działalności, a także w celu zapobiegania negatywnym skutkom powstającym (lub mogącym powstać) w wyniku ich działalności (zarówno w podstawowej działalności przedsiębiorstwa, jak i w łańcuchu dostaw, a także w innych relacjach biznesowych) oraz łagodzenia tych negatywnych skutków.

W preambule CSDDD odwołuje się do międzynarodowych regulacji, w tym do Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka, Wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych dotyczących odpowiedzialnego prowadzenia działalności biznesowej, Wytycznych OECD dotyczących należytej staranności w odpowiedzialnym prowadzeniu działalności biznesowej, a także wytycznych sektorowych OECD, które zawierają wskazówki w zakresie należytej staranności dostosowane od specyfiki branż.

W szczególności preambuła CSDDD stwierdza: „Proces należytej staranności określony w niniejszej dyrektywie powinien obejmować sześć etapów określonych w Wytycznych OECD dotyczących należytej staranności w odpowiedzialnym prowadzeniu działalności biznesowej”.

Wytyczne OECD stanowią zatem dostępne już dziś rzetelne narzędzie, którym można posłużyć się, by lepiej zrozumieć i wprowadzić w przedsiębiorstwie proces należytej staranności i w ten sposób przygotować się do obowiązków wynikających z dyrektywy CSDD w bliskiej perspektywie.  Tłumaczenie standardów odpowiedzialnego biznesu wypracowanych przez OECD na język polski zapewnia Krajowy Punkt Kontaktowy OECD ds. odpowiedzialnego biznesu funkcjonujący w MFiPR, który organizuje także wydarzenia promocyjne, w tym webinaria, nt. aktualnych zagadnień związanych z odpowiedzialnym biznesem. Nagrania dostępne są na stronie Wydarzenia CSR.

Wspieramy naszych klientów zakresie:

• kwestii regulacyjnych związanych z BDO i CBAM,
• automatyzacji procesów ewidencyjnych i sprawozdawczych z zakresu ochrony środowiska,
• przygotowywania sprawozdania BDO
• przygotowania raportu śladu węglowego.

Masz pytania? Skontaktuj się z nami!

tel: 22 299 23 23
email: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Poznaj najbliższe szkolenia z zakresu ochrona środowiska