1. Zmiany zasad odrzucania spadku przez małoletnich

W mojej ocenie najważniejszą zmianą nowelizacji prawa spadkowego, która weszła w życie w dniu 15 listopada 2023 r., są zmiany zasad odrzucenia spadku przez małoletnich. Dotychczas rodzice małoletnich, którzy chcieli w ich imieniu odrzucić spadek, musieli na to uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Wielu osobom sprawiało to problemy, w szczególności, że nie byli oni świadomi tego, że po udzieleniu zgody przez sąd muszą dodatkowo złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przed sądem spadku lub przed notariuszem.

Teraz co do zasady rodzice dzieci, którzy w ich imieniu chcą odrzucić spadek, nie muszą już uzyskiwać zgody sądu opiekuńczego. Mogą bezpośrednio złożyć przed notariuszem lub sądem oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego. Wyjątek od tej reguły stanowi sytuacja, gdy dziecko dziedziczy w pierwszej linii po jednym z rodziców. W takiej sytuacji zgoda sądu dalej będzie wymagana.

2. Zmiana kręgu trzeciej grupy spadkobierców

Kolejną z ważnych zmian jest zmiana zasad dziedziczenia ustawowego w sytuacji, gdy powołani do spadku są dziadkowie spadkodawcy. Ograniczono krąg trzeciej grupy spadkobierców. Obecnie jeżeli, któryś z dziadków spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku, jego udział spadkowy przypada jego dzieciom w równych częściach. Natomiast jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyje, jego udział spadkowy przypada jego dzieciom (czyli wnukom spadkodawcy), a jeśli nie mają one prawa do spadku, to udział ten może przypaść pozostałym dziadkom. Wskutek zmiany wyłączeni od dziedziczenia zostają dalsi zstępni dziadków spadkodawcy – kuzyni i dalsze pokolenia.

3. Poszerzenie katalogu sytuacji umożliwiających uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia

Dotychczasowe przesłanki uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia skatalogowane w art. 928 §1 k.c. zostały poszerzone o sytuacje, w których spadkobierca uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, oraz uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikających z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

4. Zmiany w terminie na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku

W myśl art. 1015 §1 k.c. spadkobierca może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego dziedziczenia. W orzecznictwie i doktrynie sporne było, czy termin uważa się za zachowany już z chwilą złożenia wniosku o odebranie orzeczenia do sądu spadku, czy też z chwilą złożenia tego świadczenia.

Ustawodawca nowelizacją rozwiał te wątpliwości, dodając do art. 1015 k.c. §1(1) w myśl, którego do zachowania terminu, o którym mowa w § 1, wystarcza złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.

Celem wprowadzonych zmian jest uproszczenie i przyspieszenie postępowań spadkowych, które w obecnych realiach często trwają po kilka lat.

Poznaj najbliższe szkolenia z zakresu podatków