SUP (Single Used Plastics) czyli Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko weszła w życie na mocy implementacji prawa unijnego do krajowego 24 maja tego roku. Jej zapisy będą obowiązywały od początku 2024. Równolegle Polska wprowadziła system kaucyjny dotyczący określonych produktów. Przepisy obejmują stawki roczne i jednorazowe za użytkowanie przedmiotów z tworzyw sztucznych, a także opis ewidencji i sprawozdawczości dotyczących tego zakresu.

Definicja tworzywa sztucznego według SUP

Opłatom za użytkowanie, a także systemowi ewidencji i sprawozdawczości, będą podlegać produkty wykonane w całości z  tworzywa sztucznego, przy czym za tworzywo sztuczne uważa się według SUP: materiał składający się z polimeru zgodnie z definicją w art. 3 pkt 5 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (3) (w tym polistyrenu ekspandowanego, czyli styropianu), do którego mogły zostać dodane dodatki lub inne substancje i który może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych, z wyjątkiem polimerów naturalnych, które nie zostały chemicznie zmodyfikowane. Oznacza to, że nowemu systemowi użytkowania podlegać będą nie tylko te produkty, które w całości są wyprodukowane z tworzywa sztucznego, ale tez te, które zawierają jego dodatek, np. papierowe kubki z plastikowym obrzeżem. Mają one być zastąpione alternatywnymi produktami, wykonanymi z tworzyw podlegających recyklingowi. Opakowania czy kubki, które pozostaną plastikowe, będą podlegać opłatom i kaucji.

Produkty objęte nowym prawem

W Dyrektywie podano szczegółowe wytyczne dotyczące następujących produktów, które są używane jako jednorazowe i najczęściej wykonane są z plastiku:

• balony,
• patyczki mocowane do balonów,
• pojemniki na napoje o pojemności do trzech litrów, w tym ich zakrętki i wieczka,
• wykonane z polistyrenu ekspandowanego pojemniki na napoje, w tym ich zakrętki i wieczka,
• butelki na napoje o pojemności do trzech litrów, w tym ich zakrętki i wieczka,
• mieszadełka do napojów,
• patyczki higieniczne,
• kubki na napoje,  w tym wykonane z polistyrenu ekspandowanego kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka,
• sztućce (widelce, noże, łyżki, pałeczki),
• pojemniki na żywność, w tym te wykonane z polistyrenu ekspandowanego,
• lekkie plastikowe torby na zakupy,
• paczki i owijki,
• podpaski higieniczne, tampony oraz aplikatory do tamponów,
• słomki,
• wyroby tytoniowe z filtrami i filtry sprzedawane do używania z wyrobami tytoniowymi,
• chusteczki nawilżane.

Co ciekawe SUP zakłada, że nakrętki plastikowe mają być fabrycznie przytwierdzone do opakować od napoju w jednorazowym opakowaniu o pojemności do 3l. 

Kogo dotkną nowe przepisy

Nowym przepisom podlegają przede wszystkim podmioty HoReCa (hotele, restauracje i catering) prowadzące jednostki handlu detalicznego, jednostki handlu hurtowego, jednostki gastronomiczne. Także dystrybutorzy, importerzy i producenci wymienionych produktów. Będę oni zobowiązani do wnoszenia opłat, przy czym wciąż czekamy na ich ostateczną wersję, która ma pojawić się razem z rozporządzeniem wykonawczym do Dyrektywy. Na tę chwilę znamy propozycje stawek, które dla kubków na napoje wynoszą 0,20 zł za sztukę (z pokrywką lub wieczkiem), a dla pojemników na żywność – 0,25 zł za sztukę. Maksymalna wysokość opłaty za jedno opakowanie nie powinna przekraczać 1 zł. Równolegle w Polsce wszedł już system kaucyjny, który ma obowiązywać od 2025 roku.

System kaucyjny od 2025 roku

System kaucji powstał w wyniku apeli przedsiębiorców, którzy protestowali przeciw drastycznym podwyżkom dotyczącym opłat za używanie i recykling produktów jednorazowego użytku. Przyjęta przez Sejm nowelizacja ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi ma część wydatków przerzucić na konsumentów. Opłata kaucyjna, uiszczana przy zakupie, ma dotyczyć jednorazowych butelek z tworzyw sztucznych do 3 litrów, szklanych butelek wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowych puszek o pojemności do 1 litra. Oddanie ich do sklepu (bez konieczności pokazywania paragonu) ma skutkować zwrotem kaucji. Duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 metrów kwadratowych, będą w tym celu musiały odbierać puste opakowania. Pozostałe placówki handlowe (o mniejszej powierzchni) będą mogły przystąpić do systemu i odbierać opakowania objęte kaucją na zasadzie dobrowolności.

Ewidencja i sprawozdawczość według SUP

Największe wątpliwości budzi kwestia tego, w jaki sposób ewidencjonować używane produkty. Jak SUP implementować do systemu BDO i kto musi to robić. Jest to o tyle ważne, że niewypełnienie obowiązków sprawozdawczych wiąże się z wysokimi karami, nawet do  100 tysięcy złotych. Ewidencja ma obejmować między innymi butelki z tworzywa sztucznego o masie do 3l. Przedsiębiorcy mają prowadzić zestawienia, które będą pokazywać, ile butelek w danym roku kalendarzowym poszło do recyklingu i jaki był udział wagowy tworzyw sztucznych z recyklingu w tych butelkach. Kuriozalne jest to, że ewidencja ma być podzielona na na butelki z głównym składnikiem z politereftalanu etylenu oraz pozostałe butelki. Co więcej – dokumenty, które będą potwierdzać wykonanie obowiązku zapewnienia odpowiedniej ilości materiałów pochodzących z recyklingu w nowych opakowaniach, mają być przechowywane przez 5 lat, licząc od końca roku, którego będą dotyczyć. Taka ewidencja pozwoli obniżyć opłaty za użytkowanie butelek.

SUP w BDO

Baza danych o odpadach także ma zostać zmieniona pod kątem implementacji dyrektywy ograniczającej ilość plastiku. Nowe obowiązki będą tu mieli:

• przedsiębiorcy posiadający urządzenia vendingowe, sprzedające w nich żywność w opakowaniach z tworzywa sztucznego;
• przedsiębiorcy z branży HoReCa prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, prowadzący jednostkę gastronomiczną, przy założeniu, że posiadają w obrocie produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych,
• producenci, importerzy i dystrybutorzy wprowadzający do obrotu „jednorazówki” z tworzyw sztucznych.

Wymienieni, przy założeniu, że już prowadzą działalność obejmującą obrót wspomnianymi produktami, mieli czas do 24 sierpnia tego roku, aby zarejestrować się w BDO i rozpocząć ewidencję w tym zakresie. Ewidencje będą umożliwiać tworzenie sprawozdań rocznych.

Poznaj najbliższe szkolenia z zakresu ochrona środowiska