Zmiana dokonana została poprzez dodanie do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych art. 36 ust. 17, który wejdzie w życie z dniem 01 stycznia 2021r. Zgodnie z brzmieniem znowelizowanego przepisu:

• Płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje Zakład o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy.
• Termin na zgłoszenie wynosi 7 dni! Nie wiemy jeszcze jak w praktyce wyglądało będzie zgłoszenie, ponieważ ZUS nie udostępnił jeszcze bliższych informacji. Niewiadomym jest również, czy w zgłoszeniu trzeba będzie określić jedynie istotne elementy umowy, czy też przesłać ją Zakładowi do wglądu.

Gdzie leży problem?

Odróżnienie umowy zlecenie od umowy o dzieło jest niekiedy zadaniem nad wyraz trudnym, nawet dla sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Problem w tym, iż czynności, które na pierwszy rzut oka kategoryzowane są jako dzieło, tak naprawdę zawierają elementy przedmiotowo istotne umowy starannego działania – czyli oskładkowanego zlecenia.

Jak odróżnić umowę o dzieło od umowy zlecenia?

Zgodnie z brzmieniem art. 627 k.c., przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Stosownie zaś do art. 734 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

Natomiast zgodnie z art. 750 k.c. do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.

Umowa o dzieło jest umową rezultatu. Przyjmujący zamówienie (wykonawca) zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, za którego wykonanie, jakość i wydanie jest odpowiedzialny, a zamawiający – do zapłaty wynagrodzenia i odbioru dzieła. Adresatem rezultatu jest zamawiający, a dzieło ma być dostosowane do jego indywidualnych potrzeb, gustów, upodobań.

Na elementy przedmiotowo istotne umowy o dzieło składa się:

• określenie dzieła, do którego wykonania zobowiązany jest przyjmujący zamówienie,
• wynagrodzenie, do którego zapłaty zobowiązany jest zamawiający.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 27.03.2013 r. I CSK 403/12:

Przedmiotem świadczenia przyjmującego zamówienie jest wykonanie dzieła, które może polegać na jego stworzeniu lub przetworzeniu do postaci, w jakiej poprzednio nie istniało. Dziełem jest z góry określony, samoistny materialny lub niematerialny, lecz ucieleśniony i obiektywnie osiągalny pewien rezultat pracy i umiejętności przyjmującego zamówienie, których charakter nie wyklucza zastosowania rękojmi za wady. Cechą konstytutywną dzieła jest samoistność rezultatu, która wyraża się przez niezależność powstałego rezultatu od dalszego działania twórcy oraz od osoby twórcy. Przyjmujący zamówienie odpowiada zatem za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności.

Dzieło nie musi być czymś nowatorskim i niewystępującym jeszcze na rynku, ale powinno posiadać charakterystyczne, wynikające z umowy cechy, umożliwiające zbadanie, czy dzieło zostało wykonane prawidłowo i zgodnie z indywidualnymi wymaganiami bądź upodobaniami zamawiającego.

Z kolei umowy zlecenia i umowa o świadczenie usług, zalicza się do zobowiązań starannego działania, a nie zobowiązań rezultatu. Chociaż sama definicja zakłada dążenie do osiągnięcia określonego rezultatu, jednakże w razie jego nieosiągnięcia, ale jednoczesnego dołożenia wszelkich starań w tym kierunku, przy zachowaniu należytej staranności, zleceniobiorca nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązania. Przedmiotem zlecenia jest dokonanie określonej czynności prawnej lub faktycznej (usługi). Czynność taka może zostać wskazana w sposób zindywidualizowany, przez określenie jej rodzaju, przedmiotu, innych postanowień, zwłaszcza przedmiotowo istotnych, a także ewentualnie drugiej strony bądź adresata, albo też tylko przez wskazanie rodzaju takiej czynności.

Jak prawidłowo sporządzić umowę o dzieło?

Dla zakwalifikowania umowy jako dzieła ważne jest aby strony już na etapie konstruowania umowy skonkretyzowały efekt końcowy (dzieło) w sposób powodujący jego zindywidualizowanie, w tym – co do ilości i kryteriów pozwalających weryfikować „dzieło” pod względem wystąpienia ewentualnych wad fizycznych. Chodzi więc o określony w sposób indywidualny, zmaterializowany w sensie istnienia przedmiot, który odpowiada osobistym preferencjom zamawiającego i nadaje się do weryfikacji w kontekście dostosowania się przyjmującego zamówienie do wymagań składającego zamówienie.

Jakie umowy w świetle prawa nie są umowami o dzieło?

• Przeprowadzenie przez autora powtarzalnych prezentacji podróżniczych jako imprezy towarzyszącej targom, opartych na własnych doświadczeniach i przygotowanych wcześniej materiałach, nie stanowi realizacji umów o dzieło (art. 627 k.c.) na rzecz organizatora targów – tak SN w wyroku I UK 89/18.
• Wykłady posiadają walory twórcze, ale tylko wtedy będą mogły stanowić dzieło, gdy ich “twórca” będzie przekazywał nową wiedzę w zakresie pewnego przedmiotu/tematu, tzn. będzie wykładał coś, co wcześniej nie było przedmiotem jakichkolwiek rozważań i badań – tak NSA w wyroku II GSK 3609/17.
• Nie można świadczyć w oparciu o umowę o dzieło określonych robót, na przykład budowlanych, ciesielskich, montażowych, zbrojeniowych, porządkowych, pielęgnacyjnych, jeżeli wpisane są w rozbudowany cykl pracy stanowiącej o istocie działalności podmiotu zatrudniającego. Cywilnoprawna umowa o dzieło nie stanowi bowiem podstawy prawnej dla zatrudniania osób przy bieżącej działalności podmiotu gospodarczego – tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 9 października 2019 r. sygn. akt: III AUa 1193/17.
• Szereg kolejnych czynności, które składają się na zorganizowany cykl produkcyjny, nawet gdy prowadzi do wymiernego efektu, nie może być rozumiany jako jednorazowy rezultat i kwalifikowany jako realizacja umowy o dzieło. Przedmiotem umowy o dzieło nie może być bowiem osiąganie kolejnych, bieżąco wyznaczanych rezultatów; w tym sensie nie może istnieć ciąg tzw. małych dzieł wykonywanych przez różnych wykonawców, składających się na końcowy efekt, za który odpowiedzialność przyjmuje zlecający pracę. Tego rodzaju czynności są charakterystyczne dla umowy o świadczenie usług, którą definiuje obowiązek starannego działania – starannego i cyklicznego wykonywania umówionych czynności – tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 16 lipca 2019r. sygn. akt: III AUa 93/18.
• Umowy, której przedmiotem są usługi (np. związane z dbaniem o rośliny) w szerokim tego słowa znaczeniu, nie można uznać za umowę o dzieło, lecz – jak wynika z samej nazwy tego stosunku prawnego – za umowę o świadczenie usług. Wykonywanie powtarzalnych czynności – usług (np. zalesianie, grodzenie, koszenie) w pewnym przedziale czasowym, nie może zostać zakwalifikowane, jako umowa o dzieło, z uwagi na ciągłość czynności i brak ich wyraźnie twórczego charakteru – tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 25 czerwca 2019r. sygn. akt: III AUa 1020/18.

Jak przygotować się do wchodzących w życie przepisów?

Przedsiębiorcy zatrudniający w ramach nieoskładkowanych umów cywilnoprawnych bezwzględnie powinni przeprowadzić audyt zawartych umów o działo. Rozmowa z prawnikiem może pozwolić na uniknięcie w przyszłości kłopotów z ZUS-em. Pamiętajcie, iż należności z tytułu nieopłaconych składek na ZUS przedawniają się z upływem lat 5. Ustalenie przez ZUS, iż przedsiębiorca przez kilka lat nie odprowadzał składek z tytułu zawartej umowy cywilnoprawnej pociągnie za sobą decyzje zobowiązujące do zapłaty zaległości, wraz z odsetkami.