Warunki nabycia statusu osoby bezrobotnej

Osobąbezrobotną jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy lub innej pracy zarobkowej. Osobą bezrobotną jest również osoba niepełnosprawna, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy.

Pamiętać należy, że osoba, która chcę się zarejestrować jako osoba bezrobotna, spełnić musi dodatkowe warunki, m. in.:

• nie ukończyła 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna);
• nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej, renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności nie pobierasz zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego;
• nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, przyznanej przez zagraniczny organ emerytalny lub rentowy, w wysokości co najmniej najniższej emerytury albo renty z tytułu niezdolności do pracy;
• nie jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe;
• nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych;
• nie pobiera świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania.

Właściwy powiatowy urząd pracy

Osoba bezrobotna, w celu dokonania rejestracji zgłasza się do powiatowego urzędu pracy, właściwego ze względu na zameldowanie w miejscu pobytu stałego lub czasowego, a jeżeli nie jest zameldowana, do powiatowego urzędu pracy, na którego obszarze działania przebywa.

Natomiast osoba, która nie jest zameldowana lub posiada zameldowanie na pobyt stały w innej miejscowości niż miejsce zameldowania na pobyt czasowy, przy dokonywaniu rejestracji jako bezrobotna składa oświadczenie, że nie jest zarejestrowana w innym powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna.

Dostępny również jest portal: praca.gov.pl, gdzie można dokonać internetowej rejestracji, bez konieczności wychodzenia z domu.

Dokumenty niezbędne do rejestracji

Osoba rejestrująca się przedkłada do wglądu pracownikowi powiatowego urzędu pracy dokonującemu rejestracji:

1. dowód osobisty lub inny dokument tożsamości;
2. dyplom, świadectwo ukończenia szkoły lub świadectwo szkolne albo zaświadczenie o ukończeniu kursu lub szkolenia;
3. świadectwa pracy oraz inne dokumenty niezbędne do ustalenia jej uprawnień;
4. dokument stwierdzający przeciwwskazania do wykonywania określonych prac, jeżeli taki dokument posiada.

Osoba niepełnosprawna, oprócz wyżej wskazanych dokumentów, zobowiązana jest dodatkowo przedłożyć dokument potwierdzający stopień niepełnosprawności.

Warunki nabycia zasiłku dla osób bezrobotnych

Podstawowym warunkiem uzyskania przez osobę zarejestrowaną prawa do zasiłku dla bezrobotnych jest przepracowanie 365 dni z co najmniej minimalnym wynagrodzeniem, od którego odprowadzane były składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy, oraz:

1. nie ma w urzędzie pracy dla tej osoby odpowiedniej propozycji pracy, stażu, przygotowania zawodowego,
2. w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej roku, m.in.:
   • była zatrudniona i osiągała wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, od którego była opłacana składka na Fundusz Pracy (nieuwzględniane są okresy urlopu bezpłatnego dłuższego niż 30 dni) – nie ma znaczenia rodzaj umowy – o pracę czy zlecenie, jak też wymiar etatu; istotna jest wysokość wynagrodzenia oraz odprowadzane składki;
   • świadczyła usługi na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jeżeli podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę
     w przeliczeniu na okres pełnego miesiąca;
   • opłacała składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności, jeżeli podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie.

Co ważne, do okresu 365 dni uprawniających do nabycia prawa do zasiłku zaliczane są także inne okresy, tj.:

• prowadzenie działalności gospodarczej i odprowadzania składek naliczanych od co najmniej minimalnego wynagrodzenia;
• zasiłek chorobowy pobierany po ustaniu zatrudnienia, naliczany od co najmniej minimalnego wynagrodzenia;
• zasiłek macierzyński pobierany po ustaniu zatrudnienia, naliczany od co najmniej minimalnego wynagrodzenia;
• renta z tytułu niezdolności do pracy;
• urlop wychowawczy;
• służba wojskowa.

Wysokość zasiłku dla osób bezrobotnych w 2020 r. (od 1 września 2020 r.)

Zasiłek dla bezrobotnych jest wypłacany w trzech stawkach, które zależą od stażu pracy:

• 80% zasiłku podstawowego (do 5 lat stażu pracy),
• 100% zasiłku podstawowego (od 5 do 20 lat stażu pracy),
• 120% zasiłku podstawowego (powyżej 20 lat stażu pracy).

Co istotne, przez pierwsze trzy miesiące bezrobotny pobiera zasiłek wyższy niż przez resztę okresu zasiłkowego.

Okres pobierania zasiłku dla osób bezrobotnych

Zasiłek dla bezrobotnych przysługuje osobie bezrobotnej po 7 dniach od zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy. Zasiłek ten wypłacany jest za każdy dzień roboczy i przyznawany jest na okres:

• 6 miesięcy – w przypadku osób bezrobotnych zamieszkałych w okresie pobierania zasiłku na obszarze powiatu, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku nie przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju;
• 12 miesięcy - dla osób bezrobotnych:
  • zamieszkałych w okresie pobierania zasiłku na obszarze powiatu, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku przekraczała 150 % przeciętnej stopy bezrobocia w kraju lub
  • powyżej 50 roku życia oraz posiadających jednocześnie co najmniej 20-letni okres uprawniający do zasiłku, lub
  • którzy mają na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat, a małżonek bezrobotnego jest także bezrobotny i utracił prawo do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania po dniu nabycia prawa do zasiłku przez tego bezrobotnego.

UWAGA! Wpływ na okres pobierania zasiłku ma również sposób rozwiązania umowy o pracę. Jeśli w ciągu 6 miesięcy przed zarejestrowaniem w urzędzie pracy, nastąpiło wypowiedzenie umowy o pracę z inicjatywy osoby bezrobotnej lub na mocy porozumienia stron, okres pobierania zasiłku ulegnie skróceniu o 90 dni. Natomiast w przypadku rozwiązania stosunku pracy z winy pracownika, okres pobierania zasiłku skraca się o 180 dni.

W przypadku urodzenia dziecka przez bezrobotną kobietę pobierającą zasiłek w okresie 6 lub 12 miesięcy lub w ciągu miesiąca po jego zakończeniu, okres ten ulega przedłużeniu
o czas, przez który przysługiwałby jej zasiłek macierzyński.

Okres pobierania zasiłku przez okres 6 lub 12 miesięcy oraz okres przedłużonego zasiłku dla kobiety, które urodziły dziecko, ulega skróceniu o okres zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych, robót publicznych oraz o okres odbywania stażu, szkolenia lub przygotowania zawodowego dorosłych przypadających na okres, w którym przysługiwałby zasiłek, oraz o okresy nieprzysługiwania zasiłku.

Osoby, które rejestrują się jako osoby bezrobotne bezpośrednio po zakończeniu umowy o pracę, zaś obowiązujący ich okres wypowiedzenia został skrócony i otrzymają w związku z tym odszkodowanie, otrzymają zasiłek na krótszy okres czasu, tj. na okres skrócony o czas, za który przysługuje im odszkodowanie.

W przypadku osób samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat lub gdy małżonek także jest bezrobotny i pobrał już należy zasiłek, okres pobierania świadczenia także będzie dłuższy.

Utrata prawa do zasiłku i statusu osoby bezrobotnej

Osoba bezrobotna straci zasiłek i zostanie pozbawiona status osoby bezrobotnej (ponownie może się zarejestrować po upływie minimum 120 dni), jeśli bez uzasadnionej przyczyny odmówi:

• przyjęcia odpowiedniego zatrudnienia bądź innej pracy zarobkowej;
• wykonywania prac użytecznych społecznie, robót publicznych albo prac interwencyjnych;
• udziału w stażu, szkoleniu albo przygotowaniu zawodowym.

Z czego może skorzystać osoba bezrobotna?

Osoba bezrobotna może skorzystać z instrumentów rynku pracy i nieodpłatnych usług rynku pracy, których celem jest jej aktywizacja czyli powrót na rynek pracy. Może zatem:

1. korzystać nieodpłatnie z pośrednictwa pracy na terenie kraju i za granicą oraz z poradnictwa zawodowego organizowanego w powiatowych i wojewódzkich urzędach pracy;
2. ubiegać się o:
   • zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania;
   • środki na podjęcie działalności gospodarczej, na założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej;
   • dodatek aktywizacyjny (dotyczy osób bezrobotnych posiadających prawo do zasiłku dla bezrobotnych);
   • refundację kosztów opieki nad każdym dzieckiem do lat 7;
   • bon zatrudnieniowy dla bezrobotnego do 30 roku życia;
   • bon na zasiedlenie dla bezrobotnego do 30 roku życia;
   • udział w szkoleniach finansowanych ze środków Funduszu Pracy,
   • udział w przygotowaniu zawodowym dorosłych;
   • staż;
   • stypendium z tytułu podjęcia dalszej nauki;
   • dofinansowania do studiów podyplomowych;
   • sfinansowanie kosztów egzaminów i licencji;
   • pożyczkę szkoleniową;
   • pożyczkę na podjęcie działalności gospodarczej;
   • bon szkoleniowy dla bezrobotnego do 30 roku życia;
   • bon stażowy dla bezrobotnego do 30 roku życia
   • skierowanie do podmiotów, gmin, pracodawców, przedsiębiorców, na subsydiowane zatrudnienie, np. w ramach prac interwencyjnych, robót publicznych, prac społecznie użytecznych, grantu na telepracę, świadczenia aktywizacyjnego po przerwie związanej z wychowaniem dziecka lub sprawowaniem opieki nad osobą zależną;
   • ubezpieczenie zdrowotne, o ile nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu np. ubezpieczenie rolników w KRUS, z tytułu pobierania renty rodzinnej.

Uprawnienia związane z pobieranie zasiłku dla osób bezrobotnych i stypendium

Zgodnie z art. 79 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 1482, z późn. zm.), okres pobierania zasiłku dla osób bezrobotnych i stypendium przyznanego na okres szkolenia, stażu oraz otrzymywanego z tytułu odbywania przygotowania zawodowego dorosłych podlegają wliczeniu do okresu pracy, od którego zależy nabycie lub zachowanie uprawnień pracowniczych, oraz do okresów składkowych uwzględnianych przy ustalaniu prawa do emerytury.

I tak, okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych oraz stypendium zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do dodatku stażowego, nagrody jubileuszowej oraz do wymiaru urlopu wypoczynkowego. Nie zalicza się natomiast do stażu pracy, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego oraz do stażu pracy określonego w odrębnych przepisach, wymaganego do wykonywania niektórych zawodów.

• podstawa prawna: ustawa z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 1482, z późn. zm.),
• informacje szczegółowe na stronie: https://zielonalinia.gov.pl lub pod numerem infolinii: 19524.