Niektórzy przedsiębiorcy czekają na kontrolę wiele lat, inni mogą się jej spodziewać co najmniej raz na 3 lata, a w niektórych zakładach kontrola przeprowadzana jest każdego roku. Podpowiadamy, w jaki sposób można się zabezpieczyć i na co uważać szczególnie.

Kto może zostać skontrolowany

Aktem prawnym, który stanowi źródło informacji na temat kontroli w ochronie środowiska, jest Ustawa z dnia z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska. Wynika z niej, że kontrole prowadzone przez WIOŚ mogą obejmować szeroki zakres. Do najczęściej wykonywanych kontroli należą te, które dotyczą gospodarowania odpadami, emisji gazów i pyłów do powietrza czy korzystania z wód, choć w zależności od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej kontrola może dotyczyć także przestrzegania przepisów obejmujących hałas, obrót drewna i produktów z drewna, marnowania żywności lub postępowania z organizmami genetycznie zmodyfikowanymi.

Jak więc widać, Inspekcja Ochrony Środowiska kontroluje każdy aspekt korzystania ze środowiska. Wystarczy, że przedsiębiorca w jakiś sposób korzysta ze środowiska, np.

• pobiera wodę na potrzeby działalności lub generuje ścieki przemysłowe,
• wytwarza odpady,
• posiada własną instalację grzewczą lub instalację technologiczną powodującą emisję do atmosfery,
• wysyła do klientów wyroby w opakowaniach,
• sprowadza z zagranicy towar w opakowaniach,
• hoduje zwierzęta lub uprawia rośliny.

Wobec tego kontroli mogą spodziewać się zarówno osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, jak również duże zakłady przemysłowe, niezależnie od branży, w jakiej prowadzą działalność. Warto wiedzieć, że inspekcja kontroluje nie tylko przedsiębiorców, ale także rolników oraz jednostki administracji samorządowej np. gminę.

Statystyczna częstotliwość i zakres kontroli

W ciągu roku inspektorzy Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska przeprowadzają nawet kilka tysięcy kontroli. Część z nich stanowią te oparte na analizie dokumentów przekazanych przez prowadzących zakłady (np. sprawozdania PRTR, wyniki badań ścieków) i dokumentów otrzymanych od innych organów. Część to kontrole w terenie wykonywane bez ustalonego podmiotu (np. oględziny miejsc porzucenia odpadów, wykonywanie lustracji cieków wodnych), a także kontrole wykonywane w terenie, bezpośrednio w zakładzie.

Z danych Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ) wynika, że w 2022 r. Inspekcja Ochrony Środowiska przeprowadziła ponad 40 tys. kontroli, w wyniku których stwierdzono ponad 10 tys. naruszeń przepisów ochrony środowiska. Efektem tych działań było zastosowanie ponad 24 tys. sankcji i działań pokontrolnych, z czego 4,6 tys. stanowiły decyzje o karach i dodatkowych opłatach, na łączną sumę 63 467 893,62 zł.

Od czego zależy natomiast częstotliwość kontroli? Z ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska możemy dowiedzieć się, że ta w zakładach o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnych awarii przemysłowych powinna zostać przeprowadzona co najmniej raz na 3 lata, z kolei w zakładach o dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii przemysłowych – co najmniej raz w roku.

Ponadto każdy skontrolowany przez WIOŚ zakład jest klasyfikowany i przydzielany do właściwej grupy i kategorii zakładów przy użyciu narzędzia zwanego analizą wielokryterialną w oparciu o następujące elementy:

• ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej w związku z prowadzoną działalnością,
• skala oddziaływania na środowisko (rodzaj przedsięwzięcia lub instalacji, wprowadzanie ścieków do wód, do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych należących do innego podmiotu, emisja pyłów lub gazów do powietrza, wytwarzanie odpadów niebezpiecznych lub innych niż niebezpieczne, emisja hałasu do środowiska, pobór wody podziemnej lub powierzchniowej),
• zastosowanie zabezpieczeń (wyposażenie w instalacje chroniące środowisko przed zanieczyszczeniem),
• wrażliwość otoczenia zakładu (lokalizacja, stan środowiska, częstotliwość wniosków o interwencję),
• wyniki ostatniej kontroli w zakładzie (stwierdzone nieprawidłowości).

Rodzaje kontroli WIOŚ

Inspekcja Ochrony Środowiska przeprowadza następujące rodzaje kontroli:

• Kontrole planowe

WIOŚ każdego roku tworzy plany kontroli obejmujące listę zakładów wytypowanych do przeprowadzenia kontroli. Planowanie kontroli prowadzone jest w oparciu o przyjętą kategoryzację zakładów, uwzględniającą przede wszystkim stopień oddziaływania (ryzyko) działalności prowadzonej przez podmiot na środowisko, wytyczne Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, analizę dotychczasowych kontroli oraz sugestie zgłaszane przez organy samorządowe z terenu województwa.

Kontrole planowe są wykonywane po uprzednim zawiadomieniu przedsiębiorcy, przy czym nie mogą zostać rozpoczęte wcześniej niż 7 dni i później niż 30 dni od daty doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli.

• Kontrole pozaplanowe na wniosek

Są to kontrole, które WIOŚ przeprowadza w związku z informacjami otrzymanymi od organów administracji publicznej, tj. urzędy gminy, starostwa powiatowe, inspektoraty nadzoru budowlanego czy policja, które ww. organy uzyskały w wyniku własnych działań. Tego rodzaju kontrole są również wykonywane przed wydaniem decyzji na zbieranie lub przetwarzanie odpadów lub wydaniem decyzji o uznaniu przedmiotu lub substancji za produkt uboczny.

• Kontrole pozaplanowe interwencyjne

Jest to rodzaj kontroli, które są reakcją na zgłaszane przez osoby fizyczne nieprawidłowości dotyczące nieprzestrzegania przepisów ochrony środowiska oraz zdarzeń awaryjnych. Celem tych kontroli jest szybkie sprawdzenie zgłoszonych naruszeń i podjęcie odpowiednich działań.

Ważne!!!

Jeszcze do sierpnia 2018 r. Inspekcja Ochrony Środowiska chcąc rozpocząć kontrolę pozaplanową, była zobowiązana do uprzedniego zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia takiej kontroli. Obecnie kontrole pozaplanowe są wykonywane bez uprzedniego zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli. 

Czynności pozakontrolne

Omawiając rodzaj kontroli prowadzonych przez WIOŚ, warto również wspomnieć o tzn. czynnościach pozakontrolnych. Jest to tryb czynności inspekcyjnych różniący się od klasycznych kontroli, mogący zostać zastosowany w określonych sytuacjach, o których mowa w art. 10b ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska.

Zgodnie z przywołanym przepisem prawa w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa przeciwko środowisku określonego w art. 182 (zanieczyszczenie środowiska), art. 183 (niewłaściwe postępowanie z odpadami) lub art. 186 Kodeksu karnego (niedopełnienie obowiązków dbałości o urządzenia zabezpieczające środowisko) lub wykroczeń przeciwko środowisku określonych w przepisach odrębnych inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska mogą podjąć czynności polegające na:

1) obserwowaniu i rejestrowaniu przy użyciu środków technicznych, w tym technik satelitarnych i bezzałogowych statków powietrznych, obrazu zdarzeń oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom;

2) gromadzeniu i zabezpieczaniu dowodów popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;

3) żądaniu pisemnych lub ustnych informacji oraz przesłuchiwaniu osób w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego przy jednoczesnym pouczeniu ich o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o której mowa w Kodeksie karnym;

4) ustalaniu tożsamości osób oraz żądaniu okazania dokumentów niezbędnych do wymierzenia grzywny w drodze mandatu karnego lub sporządzeniu wniosku o ukaranie;

5) nakładaniu grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia;

6) dokonywaniu oględzin pomieszczeń i innych miejsc;

7) zatrzymywaniu lub przeszukiwaniu pojazdów przewożących towary oraz kontroli dokumentów związanych z przewozem towaru, jeżeli zachodzi podejrzenie przewożenia odpadów;

8) udzielaniu pouczeń, zwracaniu uwagi, ostrzeganiu lub stosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego.

Tak więc, gdy istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia przeciwko środowisku czynności polegające na dokumentowaniu stanu faktycznego za pomocą drona, aparatu fotograficznego lub kamery mogą być prowadzone przez inspektorów WIOŚ bez okazania legitymacji służbowej, czyli w zasadzie bez wiedzy przedsiębiorcy, wobec którego prowadzone są przedmiotowe czynności.

Autor: Dawid Nawrocki

Magister inżynier ochrony środowiska ze specjalizacją technika i technologie w ochronie środowiska, absolwent Uniwersytetu Opolskiego. Specjalizuje się w doradztwie i outsourcingu w obszarze ochrony środowiska, koncentrując się na gospodarce odpadami.

Doświadczenie zawodowe obejmuje nadzór nad prawidłową realizacją obowiązków środowiskowych w dużych zakładach produkcyjnych, a także prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów prawa dotyczących ochrony środowiska przez przedsiębiorstwa jako wieloletni pracownik Inspekcji Ochrony Środowiska.

W trakcie pracy w urzędzie uczestniczył w licznych szkoleniach poświęconych tematyce gospodarki odpadami oraz przestępczości środowiskowej, a także byłem ich prelegentem. Brał również udział w grupach roboczych i zespołach, pracujących nad zagadnieniami związanymi z gospodarką odpadami.

Obecnie prowadzi działalność „Okiem Inspektora Doradztwo Środowiskowe Dawid Nawrocki”, oferując przedsiębiorcom wsparcie merytoryczne w prowadzeniu własnego biznesu w zgodności z przepisami ochrony środowiska.

Prywatnie pasjonat geopolityki, historii, lubii podróże oraz kulinaria.

Wspieramy naszych klientów zakresie:

• kwestii regulacyjnych związanych z BDO i CBAM,
• automatyzacji procesów ewidencyjnych i sprawozdawczych z zakresu ochrony środowiska,
• przygotowywania sprawozdania BDO
• przygotowania raportu śladu węglowego.

Masz pytania? Skontaktuj się z nami!

tel: 22 299 23 23
email: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Poznaj najbliższe szkolenia z zakresu ESG