Jedną z kluczowych obaw, z jaką borykają się pracownicy w przypadkach ustania zatrudnienia, jest utrata tytułu do ubezpieczenia chorobowego i brak możliwości skorzystania z bezpłatnej opieki zdrowotnej, a co za tym idzie - również brak prawa do zasiłku chorobowego z tego tytułu. Jak to wygląda w praktyce?

Otóż pracownik zatrudniony na umowę o pracę, od pierwszego do ostatniego dnia zatrudnienia, podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu (na pracodawcy ciąży obowiązek zgłoszenia pracownika do ubezpieczenia społecznego w ciągu 7 dni od zatrudnienia). Oznacza to, że ma prawo do otrzymywania wynagrodzenia chorobowego za czas niezdolności do pracy, pod warunkiem, że upłynie okres wyczekiwania, tj. okres 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (30 dni nieprzerwanego zatrudnienia). Do okresu wyczekiwania wliczają się również poprzednie okresy zatrudnienia, jeśli przerwa między nimi nie była dłuższa niż 30 dni (wynagrodzenie chorobowe przysługiwać będzie bez okresu wyczekiwania w przypadku, gdy niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem
w drodze do pracy lub z pracy lub gdy chodzi o absolwentów szkół lub uczelni wyższych).

Przez pierwsze 33 dni choroby w danych roku kalendarzowym (w przypadku pracowników po 50 roku życia - przez pierwsze 14 dni), zasiłek chorobowy wypłacany jest przez pracodawcę i pochodzi z jego środków własnych. Jeśli choroba pracownika trwa nadal i wykracza poza okres 33 dni (14 dni – w przypadku osób po 50 roku życia), zasiłek chorobowy wypłacany jest przez ZUS (odpowiednio od 34 dnia choroby lub 15 dnia choroby) lub pracodawcę – w zależności od ilości pracowników zatrudnionych w zakładzie.

Analogicznie, pracownik, który nie jest zatrudniony, nie jest też objęty ubezpieczeniem chorobowym i nie przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego. Od tej zasady istnieją jednak dwa wyjątki i pracownik, pomimo braku tytułu do ubezpieczenia chorobowego (ubezpieczenie chorobowa wygasa po 30 dniach od ustania stosunku pracy), otrzyma zasiłek chorobowy, tj.

• pracownik zachoruje w trakcie trwania stosunku pracy i będzie kontynuować zwolnienie lekarskie po ustaniu stosunku pracy (np. umowa o pracę z pracownikiem rozwiązuje się z mocy prawa z dniem 31.12.2019 r.; pracownik rozchorował się od 28.12.2019 r. i choruje nadal po rozwiązaniu stosunku pracy),
• pracownik zachoruje w ciągu 14 dni od rozwiązaniu stosunku pracylub w ciągu 3 miesięcy po ustaniu stosunku pracy w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby (np. umowa o pracę pracownika rozwiązała się w dniu 31.12.2019 r., a pracownik zachorował od dnia 10 stycznia 2020 r.),

Co ważne, zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2020 r. poz. 870), pracownik otrzyma zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia tylko wtedy, gdy niezdolność do pracy trwać będzie nieprzerwanie co najmniej 30 dni. Nie oznacza to, że pracownik zobowiązany jest do dostarczenia jednego zwolnienia lekarskiego wystawionego na okres co najmniej 30 dni lub że niezdolność musi wiązać się z jedną jednostką chorobową. Przyczyna niezdolności do pracy może wynikać z różnego rodzaju chorób oraz może być wykazana na kilku zaświadczeniach ZUS ZLA. Istotne jest, aby pomiędzy kolejnymi okresami niezdolności do pracy nie było przerwy, nawet jednodniowej.

Podobnie jak w trakcie zatrudnienia, maksymalny okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby nie może przekroczyć 182 dni (270 dni w przypadku gruźlicy lub ciąży). Do wskazanego limitu wlicza się również okres choroby przed ustaniem zatrudnienia, jeśli pracownik chorował i przebywał na zwolnieniu lekarskim.

Po ustaniu zatrudnienia obowiązek wypłaty zasiłku chorobowego pracownikowi przejmuje ZUS i wyłącznie do ZUS trafiać będą zwolnienia lekarskie e-ZLA ZUS. Aby otrzymać zasiłek chorobowy z ZUS, należy złożyć wniosek o zasiłek chorobowy (formularz ZAS-53), a także druk Z-10, w którym podać należy dane wnioskodawcy, informacje, o jaki rodzaj świadczenia występuje (zasiłek bądź świadczenie rehabilitacyjne) oraz oświadczenie dotyczące aktualnego statusu wnioskodawcy (np. czy ma on ustalone prawo do emerytury, kontynuuje działalność zarobkową, ma zawartą umowę o pracę) oraz numer konta bankowego, na który wpływać będzie zasiłek.

Wysokość zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia nie może być wyższa niż 100% przeciętnego wynagrodzenia. W sytuacji, gdy wynagrodzenie pracownika w trakcie zatrudnienia było wyższe, jego zasiłek chorobowy będzie liczony od niższej kwoty.

Po ustaniu zatrudnienia, a zatem też ubezpieczenia chorobowego, zasiłek chorobowy nie będzie przysługiwał pracownikowi, gdy:

• pracownik ma ustalone prawo do emerytury lub renty,
• pracownik jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
• pracownik wyczerpał się pełny okres pobierania zasiłku,
• pracownik nie nabył prawa do zasiłku w trakcie ubezpieczenia, tj. nie przepracowała wymaganego okresu wyczekiwania – 30 dni od dnia zatrudnienia,
• pracownik kontynuuje działalność zarobkową lub podjął działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym albo działalność zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby,
• pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników, określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników,
• między zwolnieniami lekarskimi otrzymanymi w czasie trwania zatrudnienia i po ustaniu zatrudnienia nastąpiła przerwa,
• choroba po ustaniu zatrudnienia trwała krócej niż 30 dni,
• choroba pojawiła się do 14 dni po ustaniu tytułu do ubezpieczenia, ale trwała krócej niż 30 dni,
• choroba trwała minimum 30 dni, ale nie była zakaźna i pojawiła się później niż po 14 dniach od ustania tytułu do ubezpieczenia chorobowego,
• choroba była zakaźna i trwała minimum 30 dni, ale zwolnienie po ustaniu zatrudnienia pracownik otrzymał później niż 3 miesiące od ustania tytułu do ubezpieczenia chorobowego.