Zgodnie z art. 229 ust. 2 Kodeksu pracy, w przypadku niezdolności do pracy trwającej ponad 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik zobowiązany jest poddać się kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Uzyskanie orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku po okresie długotrwałej choroby oznacza, że pracownik jest zdolny do pracy. Może zatem korzystać z urlopu wypoczynkowego. Taka sytuacja nie budzi wątpliwości. Kwestią sporną jest natomiast możliwość korzystania z urlopu wypoczynkowego bez poddania się kontrolnym badaniom lekarskim, czyli w stanie niezdolności do pracy.

Część judykatury stoi na stanowisku, że rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po długotrwałej nieobecności wywołanej chorobą nie wymaga wcześniejszego przejścia badań kontrolnych, opierając swoje przekonania na funkcji art. 229 ust. 2 Kodeksu pracy. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 marca 2008 r., sygn. akt II PK 214/07, uznał, że „(…) z art. 229 § 2 k.p. nie można wywodzić obowiązku przedstawienia orzeczenia o zdolności do pracy przez pracownicę rozpoczynającą urlop wypoczynkowy po urlopie macierzyńskim (art. 163 § 3 k.p.) wykorzystanym bezpośrednio po zakończeniu okresu niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni (…)”. Z kolei w wyroku z dnia 9 marca 2011r., sygn. akt II PK 240/10, Sąd Najwyższy uznał, że „(…) jeżeli powód rozpoczął urlop po ustaniu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, to nie zachodziła sytuacja zobowiązująca pracodawcę do przesunięcia urlopu na termin późniejszy. Tym bardziej nie miał takiego obowiązku pracownik stosujący się do uzgodnionego z pracodawcą planu urlopów po zakończeniu zwolnienia lekarskiego. (…).”. Zgodnie z tą linią orzeczniczą, badania kontrolne odzwierciedlają zdolność pracownika do pracy. Skoro w okresie urlopu nie będzie ona świadczona, to nie ma przeszkód w udzieleniu urlopu wypoczynkowego po okresie długotrwałej nieobecności.

Druga część judykatury zajmuje z kolei przeciwne stanowisko, przyznając, że korzystanie z urlopu wypoczynkowego i niezdolność do pracy wykluczają się, dlatego też pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na badania kontrolne po ponad 30-dniowej chorobie, jeżeli pracownik bezpośrednio po zakończeniu zwolnienia chce skorzystać z urlopu na żądanie. Takie stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 maja 2006 =r., sygn. akt III PK 26/06 oraz w wyroku z dnia 28 października 2009 r., sygn. akt II PK 123/09.

Pogląd prezentowany przez drugą część judykatury przeważa jednak. Znajduje to również odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Szczególne znaczenie ma wyrok z dnia 26 października 2016 r., sygn. akt III PK 9/16, w którym Sąd Najwyższy zauważył, że „orzecznictwo uporządkowało sporną kwestię. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2015 r., II PK 84/14, zaznaczono, że o ile w orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że pracownik rozpoczynający urlop wypoczynkowy po zakończeniu okresu niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, nie ma obowiązku przedstawienia orzeczenia o zdolności do pracy (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 marca 2008 r., II PK 214/07, OSNP 2009, nr 15-16, poz. 194, i z dnia 9 marca 2011 r., II PK 240/10, OSNP 2012 nr 9-10, poz. 113), o tyle nie budzi wątpliwości, że pracownik stawiający się do pracy po okresie niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni ma obowiązek poddania się kontrolnym badaniom lekarskim, na które zostanie skierowany przez pracodawcę w trybie art. 229 § 2 KP (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2004 r., I PK 541/03, OSNP 2005 nr 7, poz. 94). W judykacie tym zastrzeżono, że niezdolność do pracy wyłącza możliwość korzystania z urlopu zgodnie z jego przeznaczeniem, w związku z czym udzielenie urlopu w okresie niezdolności do pracy jest niedopuszczalne, także wówczas, gdy pracownik wyraził na to zgodę (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1999 r., I PKN 350/99, OSNAPiUS 2001 nr 6, poz. 198 oraz z dnia 9 marca 2011 r., II PK 240/10, OSNP 2012 nr 9-10, poz. 113).

W rezultacie Sąd Najwyższy konkludował, że nie ma podstaw, aby udzielić urlopu wypoczynkowego w sytuacji opisanej w art. 163 § 3 KP, jeśli istnieje niepewność co do zdolności pracownika do pracy (…). Pracodawca miał prawo nie udzielić jej urlopu wypoczynkowego w trybie art. 1672 KP do czasu przedłożenia kontrolnego badania lekarskiego. (…)”.

Oznacza to, że pracownik, który nie podda się kontrolnym badaniom lekarskim, po zakończeniu niezdolności do pracy obejmującej okres dłuższy niż 30 dni, i nie uzyska orzeczenia lekarskiego stwierdzającego zdolność do pracy na danym stanowisku pracy, nie może bezpośrednio po okresie choroby rozpocząć urlopu wypoczynkowego lub ani skorzystać z urlopu na żądanie. Albowiem brak aktualnego orzeczenia lekarskiego skutkuje brakiem możliwości stwierdzenia, że pracownik jest zdrowy i zdolny do pracy, w związku z czym udzielenie mu urlopu wypoczynkowego może spowodować, że urlop nie spełni swojej funkcji – pracownik zamiast wypoczywać będzie kontynuował proces leczenia.

Na koniec warto zaznaczyć, że obowiązek wykonania kontrolnych badań lekarskich przed korzystaniem z urlopu wypoczynkowego nie dotyczy długotrwałej nieobecności związanej z korzystaniem z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego. Tutaj obowiązek pracodawcy do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim wynika wprost z art. 163 ust. 3 Kodeksu pracy.