Nie budzi wątpliwości sytuacja, w której dzień zawarcia umowy o pracę i nawiązania stosunku pracy, tj. rozpoczęcia jej świadczenia, jest ten sam. Rozwiązanie takiego stosunku pracy może nastąpić w każdej chwili przez każdą ze stron, z zastosowaniem zasad i trybów przewidzianych w Kodeksie pracy.
Zdarzają się jednak przypadki, gdzie w zawartej umowie o pracę termin rozpoczęcia pracy, tj. faktycznego zatrudnienia, zostaje określony jako termin późniejszy, np. strony zawarły umowę o pracę w dniu 16 sierpnia 2021 r., a jako termin rozpoczęcia pracy wskazały dzień 1 października 2021 r. Czy można zatem rozwiązać umowę o pracę przed 1 października 2021 r.?
Można. Praktyka wskazuje, że przypadki rozwiązania umowy o pracę przed rozpoczęciem jej świadczenia, czyli przed terminem określonym w umowie o pracę jako dzień jej rozpoczęcia (tj. faktycznego nawiązania stosunku pracy/zatrudnienia), nie należą wcale do rzadkości. Dzieje się tak zarówno z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, np. pracodawca nie zdołał pozyskać potrzebnych środków i nie utworzył stanowiska pracy, jak i po stronie pracownika, np. kandydat do pracy znalazł inną ofertę pracy. W zależności od okoliczności, zastosować można jeden z trybów przewidzianych w Kodeksie pracy, np. rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron albo rozwiązanie bez wypowiedzenia z winy pracownika, np. gdy ten nie stawił się do pracy w określonym w umowie terminie.
Jedna ze stron może również rozwiązać umowę za wypowiedzeniem – możliwość taka nie jest bowiem uzależniona od konieczności nawiązania stosunku pracy, tj. rozpoczęcia świadczenia pracy. W wypadku w okresie między zawarciem umowy o pracę a terminem określonym w niej jako data rozpoczęcia pracy, umowa taka może być rozwiązana za wypowiedzeniem na zasadach ogólnych określonych w Kodeksie pracy. Potwierdził to także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 października 2007 r. (sygn. akt II PK 56/07), w którym stwierdził, że ,,gdy strony wskazały w umowie o pracę dzień jej rozpoczęcia późniejszy niż data zawarcia umowy, czas pomiędzy jej zawarciem a nawiązaniem stosunku pracy nie jest okresem zatrudnienia. Podwładnemu nie przysługują więc w tym okresie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy. Każda ze stron może w tym czasie rozwiązać umowę o pracę na zasadach ogólnych przewidzianych w k.p., czyli za wypowiedzeniem albo bez wypowiedzenia, gdyż możliwość rozwiązania umowy nie zależy od nawiązania między stronami stosunku pracy Dopuszczalne jest także rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron.’’
Pewne wątpliwości budzić może określenie długości okresu wypowiedzenia takiej umowy. Wiadome jest, że długość okresu wypowiedzenia zależy od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy, przy czym sumowaniu podlegają wszystkie okresu pracy u danego pracodawcy. Długość okresów wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony i czas określony zostały wskazane w art. 36 ust. 1 Kodeksu pracy.
W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę przed nawiązaniem stosunku pracy zastosowanie będą miały zasady określone we wskazanych wyżej przepisach. W razie niepodjęcia przez pracownika pracy jego okres zatrudnienia jest „zerowy” czyli krótszy niż sześć miesięcy. Okres wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony lub określony wynosić będzie zatem dwa tygodnie. Jeżeli jednak pracownik pozostawał wcześniej z tym samym pracodawcą w stosunku pracy lub strony w umowie o pracę przedłużyły ustawowy okres wypowiedzenia tej umowy, będzie to skutkować dłuższym okresem wypowiedzenia.
Takie stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z 11 maja 1999 r., sygn. akt I PKN 34/99, w którym wskazał, że „o długości okresów wypowiedzenia (art. 36 § 1 KP) decyduje okres zatrudnienia u danego pracodawcy liczony od dnia zawarcia umowy o pracę do daty jej rozwiązania z upływem okresu wypowiedzenia (art. 32 § 2 KP).” Oznacza to, że art. 36 § 1 KP pozwala wliczyć do zakładowego stażu pracy, od którego zależy długość okresu wypowiedzenia, okres zatrudnienia u danego pracodawcy rozumianego jako okres obowiązywania umowy o pracę, a nie tylko okres liczony od momentu nawiązania stosunku pracy. Art. 36 § 1 KP posługuje się zatem pojęciem „okresu zatrudnienia” wyłącznie dla potrzeb ustalenia długości okresu wypowiedzenia, nie odnosi się natomiast do samej możliwości wypowiedzenia umowy o pracę w czasie przed rozpoczęciem się okresu zatrudnienia.
Pamiętać tutaj należy, że przy wypowiedzeniu umowy na czas nieokreślony przez pracodawcę, niezbędne jest uzasadnienie decyzji oraz konsultacja z zakładową organizacją związkową.
