Oznacza to, że wypalenie zawodowe nie zostało uznane za jednostkę chorobową, ale jako czynnik mogącym wpłynąć na stan zdrowia pracownika. Nie stwierdzono jednak w ICD-11 wprost, że wypalenie to jedna z chorób zawodowych. Oznacza to, że zaświadczenie lekarskie nie może zostać wystawione na wypalenie zawodowe. Może zostawiać wystawione z powodu objawów wypalenia zawodowego, np. nadmiernego stresu i związanych z tym problemów zdrowotnych, w szczególności migren, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, problemów ze snem, z kołataniem serca, problemów z zasypianiem lub z wysypianiem się i innych zaburzeń psychicznych.

Definicja „wypalenia zawodowego”

Wypalenie zawodowe, zgodnie ICD-11, odnoszące się tylko do zjawisk w kontekście zawodowym, charakteryzuje się trzema wymiarami:

• uczucie wyczerpania lub wyczerpania energetycznego;
• zwiększony dystans psychiczny do pracy lub poczucie negatywizmu lub cynizmu związane z pracą;
• zmniejszona skuteczność zawodowa.

Nie jest to jedyna definicja czy charakterystyka wypalenia zawodowego. Np. zgodnie z definicją Christiny Maslach, wypalenie zawodowe to zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych (czyli odczucie przeciążenia emocjonalnego, poczucie braku zasobów do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, przejawiające się jako poczucie wyczerpania, obojętność, cynizm, czasem postrzegany jako bezduszny stosunek do otoczenia, odczucie obniżonej satysfakcji z wykonanej pracy, aż do poczucia jej bezsensu i całkowitej rezygnacji).

Przyczyny wypalenia zawodowego

Syndrom wypalenia zawodowego może dotknąć każdej osoby. Na jego wystąpienie może mieć wpływ wiele czynników zarówno tych o charakterze interpersonalnym i organizacyjnym związanych z miejscem pracy, jak tych o charakterze indywidualnym, jak niska samoocena, niski poziom odporności na stres, nadwrażliwość, perfekcjonizm czy nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych.

Do głównych czynników sprzyjających wypaleniu zawodowemu zaliczamy:

• długotrwały stres;
• nadmiar obowiązków i presję czasu;
• niemożność sprostania wymaganiom;
• monotonię wykonywanych czynności;
• brak wsparcia i rywalizację w miejscu pracy;
• konflikty ze współpracownikami;
• zaburzoną równowagę między pracą a życiem osobistym, brak czasu na odpoczynek;
• brak możliwości rozwoju zawodowego;
• brak możliwości osiągnięcia zamierzonych rezultatów pomimo dużego wysiłku wkładanego w działanie.

Objawy wypalenia zawodowego

Objawy wypalenia zawodowego można podzielić na trzy rodzaje:

• sygnały natury fizycznej, takie jak bóle głowy, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, problemy ze snem, z zasypianiem lub wysypianiem się, podwyższone ciśnienie, uczucie ogólnego osłabienia, zmniejszenie odporności organizmu oraz coraz większe zmęczenie po pracy;
• sygnały natury poznawczej, takie jak zmienność nastrojów, ogólne przygnębienie, coraz częściej odczuwane napięcie emocjonalne, pojawia się poczucie bezradności w pracy oraz obniżenie samo-oceny, brak wiary w to, że mamy wpływ i możliwość zmiany trudnej sytuacji, trudności w skupieniu uwagi na pracy;
• sygnały natury behawioralnej, takie jak unikanie pracy, popadanie w konflikty, narastająca obojętność wobec klientów, uczniów, podopiecznych czy współpracowników, coraz mniejsza wydajność i organizacja czasu w pracy, nadużywanie substancji psychoaktywnych, co ma pomóc w rozluźnieniu i poprawie samopoczucia, mniejsza dbałość o wygląd zewnętrzny.

Część objawów wypalenia zawodowego występuje również w innych stanach i zaburzeniach psychicznych, np. depresji, zespole przewlekłego zmęczenia, zaburzeniach adaptacyjnych.

Fazy wypalenia zawodowego

American Psychology Association wyróżniło kilka faz rozwoju wypalenia zawodowego:

• miesiąc miodowy – okres pełnej satysfakcji z działalności zawodowej;
• przebudzenie – pracownik zauważa, że jego idealistyczna ocena pracy nie jest zgodna z rzeczywistością i zaczyna wkładać w nią coraz więcej energii, aby utrzymać jej pozytywny obraz;
• szorstkość – realizacja obowiązków wymaga coraz większego wysiłku, pojawiają się problemy w kontaktach z innymi;
• wypalenie pełnoobjawowe – pełne wyczerpanie fizyczne i psychiczne, pojawiają się stany depresyjne i chęć ucieczki;
• odradzanie – czas leczenia „ran” powstałych w wyniku wypalenia zawodowego.

Jak uniknąć wypalenia zawodowego?

Aby uniknąć wypalenia zawodowego albo przynajmniej zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia należy w szczególności:

1. zadbać o równowagę między życiem prywatnym a zawodowym – regularnie poświęcać czas na rozrywkę, spotkania towarzyskie, hobby;
2. prowadzić zdrowy tryb życia – wysypiać się, odżywiać się odpowiednio i nie zapominać o codziennej aktywności fizycznej;
3. w pracy ustalać realistyczne, możliwe do osiągnięcia cele.
4. pracować nad poczuciem własnej wartości, odpornością na stres i umiejętnością stawiania granic.
5. walczyć z rutyną i dbać o rozwój zawodowy –czyli dążyć do tego, aby praca i zakres obowiązków odpowiadały naszym predyspozycjom i wartościom.

Więcej artykułów z kadr/płac przeczytasz w Monitor CDK. Pobierz TUTAJ

Poznaj najbliższe szkolenia z kadr i płac