Niejednokrotnie pracownicy lub byli pracownicy borykali się z problemem, do jakiego sądu powinni wnieść pozew przeciwko pracodawcy czy też byłemu pracodawcy. Problem ten nie dotyczył tylko właściwości miejscowej sądu, ale również właściwości rzeczowej sądu.

Właściwość miejscowa sądu czyli sąd terytorialnie właściwy

Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, pracownik może - według swego uznania - skierować pozew do:

• sądu właściwości ogólnej pozwanego, tj. sądu, w okręgu którego pracodawca ma miejsce zamieszkania - jeżeli pracodawcą jest osoba fizyczna, lub siedzibę - jeżeli pracodawcą jest osoba prawna lub inny podmiot niebędący osobą fizyczną, lub
• sądu, w okręgu którego praca była, jest lub miała być wykonywana,
• sądu, w okręgu którego znajduje się zakład pracy.

Pracownik ma zatem dość szerokie możliwości wyboru sądu (taka sama zasada dotyczy pracodawcy). Takie rozwiązanie ułatwić ma pracownikom dochodzenie roszczeń. Nie oznacza to, że pracownik zwolniony jest z obowiązku uzasadnienia swojego wyboru - wybór właściwego miejscowo sądu zależy od okoliczności konkretnej sprawy i powinien zostać należycie uzasadniony w pozwie - pracownik powinien wskazać, dlaczego zdecydował się wnieść pozew właśnie do tego sądu.

Najczęściej pracownicy kierują pozwy do sądu właściwości ogólnej, czyli sądu, w okręgu którego znajduje się zakład pracy lub pracodawca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę. Z reguły jest to okręg, w którym również pracownik posiada miejsce zamieszkania.

Sytuacja komplikuje się, w przypadku, gdy pracownik ma miejsce zamieszkania w innej miejscowości niż siedziba pracodawcy lub większość powołanych przez pracownika świadków ma miejsce zamieszkania w tej samej miejscowości, w której znajduje się siedziba pracodawcy albo z uwagi na skomplikowany charakter sprawy, pracownik z dużym prawdopodobieństwem przypuszcza, że będzie musiał stawiać się w sądzie niejednokrotnie. Dlatego też należy, przed wniesieniem pozwu, rozważyć potencjalne trudności związane z wyborem tego, a nie innego sądu.

Właściwość rzeczowa sądu czyli sąd rejonowy czy sąd okręgowy?

Zgodnie z ogólną zasadą dotyczącą właściwości rzeczowej sądów, sprawy cywilne rozstrzygane są w pierwszej instancji przez sądy rejonowe, z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądu okręgowego.

I tak, sąd okręgowy będzie właściwy we wszystkich sprawach z zakresu prawa pracy, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 75.000 złotych, z wyjątkiem spraw, które, bez względu na wartość przedmiotu sporu, zostały zastrzeżone na mocy przepisów prawnych dla właściwości sądów rejonowych, tj. spraw dotyczących:

• ustalenia istnienia stosunku pracy,
• uznania bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy,
• przywrócenia do pracy i przywrócenia poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochłodzonego roszczenia o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy,
• kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczeń z tym związanych.

Natomiast w sytuacji, gdy pracownik chce wystąpić z pozwem przeciwko pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, wówczas właściwość ogólną sądu oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce - według ostatniego jego miejsca zamieszkania w Polsce.

Kilka uwag o opłatach sądowych

W sprawach z zakresu prawa pracy nie ma obowiązku wniesienia opłaty sądowej od pozwu. Od zasady tej istnieje kilka wyjątków, gdzie pracownik zobowiązany jest do uiszczenia opłaty, tj. od:

• apelacji,
• zażalenia,
• skargi kasacyjnej,
• skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Ponadto, jeżeli wartość przedmiotu sporu przewyższa 50.000 tysięcy, pracownik zobowiązanych jest do dokonania opłaty sądowej od pozwu, wynoszącej 5% wartości przedmiotu sporu (opłata stosunkowa).

Przykład 1: pracownik wniósł do sądu rejonowego pozew o zapłatę przez pracodawcę 18.000 złotych zł tytułem niewypłaconego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych - przy wniesieniu pozwu pracownik nie wnosi opłaty.

Przykład 2: Pracownik wniósł do sądu rejonowego pozew o zapłatę przez pracodawcę 70.000 złotych tytułem niewypłaconego wynagrodzenia za pracę - przy wniesieniu pozwu pracownik wnosi opłatę w wysokości 5% kwoty 70.000 złotych, tj. 3.500 złotych.

Przykład 3: pracownik wniósł do sądu rejonowego pozew o zapłatę przez pracodawcę 60.000 złotych zł tytułem niewypłaconego wynagrodzenia za pracę.

Przy wniesieniu pozwu pracownik był zobowiązany do wniesienia opłaty stosunkowej w wysokości 5% kwoty 60.000 złotych, tj. 3.000 złotych. Powództwo zostało oddalone i pracownik chce wnieść apelację od wyroku – apelacja podlega opłacie w wysokości 5% wartości przedmiotu zaskarżenia.